Δημοτικά τραγούδια Μακεδονικού Αγώνα στο Σλαβικό ιδίωμα

O επιθεωρητής των δημοτικών σχολείων Εδέσσης Γεώργιος Πάλλας είχε την έμπνευση να περισυλλέξει ντόπια σλαβόφωνα δημοτικά τραγούδια , των περιοχών  της Έδεσσας και Φλώρινας, αναφερόμενα στον Μακεδονικό αγώνα.  Αυτά δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Μακεδονικά  της Εταιρίας των Μακεδονικών Σπουδών το 1963[Σύμμεικτα, 5oς τ. Ε΄, Θεσσαλονίκη ]  και είναι ενδεικτικά της ελληνικότητας  των σλαβόφωνων κατά την κρίσιμο εκείνη περίοδο με τους κινδύνους  που διέτρεχαν  από  τους  Βουλγάρους  κομιτατζήδες . 

Η απόδοση και η  μετάφραση   είναι από τον Πάλλα. Επίσης ευχαριστώ το Ντόπιο Μακεδόνα και αυτόν που του υπέδειξε αυτό το ιστορικό ντοκουμέντο.

Ας δούμε λοιπόν μερικά από αυτά:

Η Μάχη του Γκράντατς του  όρους Πάϊκο
1. Νά Γκραντάτς πονκαγια (τρις] να Γκονμεντζια σλονσιαγια 2. Να Γκονμεντζια σλούσαγια (τρις) κα του λϊστ σά στέοαγια 3. Γκάρτσ* Αντάροι ψάρλια (τρις) Μπονγκάρτσκοι κοντσίϊνια πάϊγκιατ. 4. Μόμίτε μου νόοι ϊα (τρϊς) πιοκέσιε να Γκάρτσιτε 5. Μόμιτε σε σμέϊα (τρις) Μπουγκάρτε κόα μπεϊνκια 6. Γκάρτοιτε ol μόλοι (τρίς) Μπουγκάριν νιά ζά κόλια. 7. Μπουγκάριν ντά ζά κάλια (τρις) κράφτα ντα μα πίϊα. 8. Κράφτα ντα μα πίϊα (τρις) ζέμια Γκάρτοια ντα ισμίϊα	1. Στο Γκραντάτς σκάνανε τα βόλια στην Γονμένιτσα ακούγανε 2. Στην Γουμένιτσα ακούγανε σαν τα φύλλα έτρεμαν 3. Έλληνες Αντάρτες έριχναν Βουλγαρικά σκυλιά έπεφταν.. 4. Τα κορίτσια κουβαλούσαν δώρα εις τους  Έλληνας. 5. Τα κορίτσια γελούσανε οι  Βούλγαροι σαν έπεφταν 6. Οι δε Έλληνες παρακαλούσαν Βούλγαρο να έσφαζαν. 7. Βούλγαρο να έσφαζαν το αίμα του να έπιναν. 8. Το αίμα του να έπιναν την γη την 'Ελληνική να καθάριζαν.
Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στην  συμπλοκή μεταξύ Ελλήνων   ανταρτών,  προφανώς σλαβόφωνων, και Βουλγάρων στην   κορυφή  του όρους Πάϊκο,    ή στην σλαβική Γκραντάτς. Πρόκειται για την υψηλή κορυφής του όρους, κωνοειδούς σχήματος,  που βρίσκεται στα    Μεγάλα   Λιβάδια   και   Καστανερής  στην –Επαρχία  Παιονίας.

Το τραγούδι του διδασκάλου
1. Α μπρε Ντασκάλτσε τύ κιαφϊρ ντονομάντσε, τέμπε τά γκαζιού βατ Αντάροι Γκάρτσοι ρανήλ σοι. 2. Αϊερ Έφέντη, βά ε Ιφτερά. Αντάροι νε ράναλ, Αμά  σους νιχ ονταμ 3. Μόλιν τν σά μόλιεμ νόγκον στράσνου μόλμπα μένε ντά με ονσιάβις, ότι βά Μπονγκάρτσκα ιφτερά. 4. Νίε ντά ζαγκίνημε όνοι ντα κιαρουβάι να νάσια ζεμια να Γκάρτσκα Μακεντόνια. 5. Βά νε κι σατσίνε, να γκάρτοκα ζίβοτ, ντου Ιντέν κι ζά γκίνημε ντα γκιαρούβατ  νάσια ζέμια νιχ νε  κι ουστάϊμε	1. Α βρε Δασκαλάκο συ, κακούργε, εχθρέ μας, για σένα λένε ότι Έλληνες Αντάρτες διέθρεψες 2. Όχι, Αφέντη (κύριε), αύτή είναι συκοφαντία Αντάρτας δεν διατρέφω άλλα με αυτούς πηγαίνω 3. Παρακαλώ,  σε παρακαλώ με πολλή τρομερή παράκληση έμενα να με αφήσεις διότι αυτό είναι Βουλγάρικη συκοφαντία. 4. Εμείς θα χαθούμε αυτοί θα κερδίσουν στην δική μας γι στην Ελληνική Μακεδονία 5. Αυτό δεν θα γίνει, εφόσον Έλληνας ζει, μέχρις ενός θ’ αποθάνουμε, να κερδίσουν την δική μας χωρά αυτούς δεν θα τους αφήσουμε
Το ανωτέρω τραγούδι αναφέρεται στην ανώνυμο δάσκαλο κατά τον Μακεδονικό αγώνα και μνημονεύει την σύλληψη του από  Τούρκου αστυνομικό, πληροφορημένος ότι ο Έλληνας δάσκαλος ήταν  τροφοδότης ανταρτών. Ο  δάσκαλος αρνείται την κατηγορία και την θεωρεί ως συκοφαντία, προερχομένη από τους  Βουλγάρους, οι οποίοι εχουν ως  σκοπό τη εκτόπιση από την  Μακεδονία του ελληνικού στοιχείου. Άλλα όπως λέει ο διδάσκαλος του τραγουδιού δεν θα συμβεί, εφ' όσον θα  υπάρχει ελληνική ψυχή ζώσα. Οι Βούλγαροι μετέτρεψαν προς το συμφέρον των το τραγούδι αυτό σε βουλγαρικό, λέγοντας για  Βούλγαρο διδάσκαλο. Άραγε οι Σκοπιανοί για τι δάσκαλο μιλάνε;

Τραγούδι για τον  Εδεσσαίο οπλαρχηγό Χρήστο Καραπάνο
1. Χρήστου Καραπάνου ου  Ντιμιρ Καπία σου γκουλεμά τσέτα  σέϊσιτ μουμτσέτα 2. Ε βρε Μπουγκάροι σλαβο-ιντοσκοι γκουμνάροι νέμιτε μούτρα ζα Μακεντόνια 3. Ντελιμ Ι ζάφου Χρήστου Καραπάνου να βας βιε πρίβνου ντουσμάν 4. Νε κι ουστάβε ιντεν ου βας ου Γκάρτσκα Μακεντόνια	1. Ο Χρήστος Καραπάνος μέσα στο Δεμι ο Κάπου (είναι) με μεγάλο σώμα (ανταρτών) με εξήντα παλληκάρια 2. Ε βρε Βούλγαροι σεις εκ των Σλάβων βρωμεροί δεν έχετε πρόσωπο για την Μακεδονία (δις) 3. Εφ’όσο είναι εν ζωή ο Χρήστος Καραπάνος σε σας είναι πρώτος εχθρός, 4. Δεν θ’ αφήσει ουδ' ένα από σας μέσα στην Ελληνική την Μακεδονία (δις).
Το τραγούδι  αυτό μιλάει για τον  αείμνηστο Χρήστο Καραπάνο, γνωστός στους  Εδεσσαίους ως Στρατηγός, ο όποιος είχε διατελέσει οπλαρχηγός κατά τον Μακεδονικό Αγώνα στην Αλμωπία και την Σερβοκρατουμένη Μακεδονία  στην περιοχή του Διμίρ - Καπία.. Πρόκειται για τις  Σιδηρές  Πύλες (όπως ονομάζονται επί Βυζαντινής αυτοκρατορίας,).