Δεκεμβριανά: 3-12-1944, η αρχή του 2ου γύρου του εμφυλίου πολέμου.

Γύρω στις 11 παρά τέταρτο  το πρωί, το πρώτο κύμα διαδηλωτών, από την πλευρά του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου και την Πλατεία Συντάγματος, έφτασε έξω από το κτίριο της Αστυνομικής Διευθύνσεως, στη γωνία Πανεπιστημίου και Βασιλίσσης Σοφίας. Η ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε στο σημείο αυτό δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα του κλίματος που υπέφωσκε από καιρό. Οι διαδηλωτές του ΕΑΜ βρήκαν μπροστά τους, τους αστυφύλακες, που στα μάτια τους δεν ήταν τίποτε άλλο παρά «φασίστες» αποφασισμένοι να φράξουν την ειρηνική πορεία του λαού... Το γεγονός ότι η ηγεσία των επαίρετο για τη βαθύτατη δικτύωση του ΕΑΜ μέσα στις τάξεις της Αστυνομίας, δεν ήταν κάτι που μπορούσε να δράσει ανασταλτικώς. Την ώρα εκείνη το πρώτο κύμα, η πρωτοπορεία του συλλαλητηρίου, ήταν μεθυσμένο από τον ενθουσιασμό της νέας αυτής επιβλητικής εκδηλώσεως του λαού. Το ΕΑΜ και το ΚΚΕ είχαν και πάλι κατισχύσει στους δρόμους της Αθήνας και οι απέναντι τους αστυφύλακες του Παπανδρέου δεν μπορούσαν πια να εφαρμόσουν την απαγόρευση... Από τη δική τους πλευρά, οι απλοί αστυφύλακες βλέπαν το αγριεμένο πλήθος με εύλογη ανησυχία αν όχι πανικό. Λίγο πιο πριν, είχαν μεταφερθεί στην Αστυνομική Διεύθυνση συνάδελφοί τους τραυματισμένοι από τις μικροσυγκρούσεις στις παρυφές του συλλαλητηρίου. Σε μερικούς μέσα στο κτίριο δημιουργήθηκε η αγωνία μήπως η όλη ιστορία καταλήξει σε λυντσάρισμά τους. Λίγο πιο πριν επίσης, μια ομάδα 15-20 ενόπλων αστυφυλάκων είχε εξέλθει απ’ το κτίριο κι έλαβε θέσεις κατά μήκος του τοίχου , στο βόρειο τμήμα του Μνημείου του Αγνώστου. Οι ακροβολισμένοι αυτοί άνδρες βρέθηκαν έτσι σχεδόν σε άμεση επαφή με το κύμα των διαδηλωτών και μάλιστα αυτοί που βρίσκονταν στο χαμηλότερο μέρος του τοίχου μπορούσαν να βλέπουν τους διαδηλωτές που προχωρούσαν... Ωστόσο, ακόμα και όταν οι πρώτες ομάδες απείχαν μόλις τριάντα μέτρα, είχαν τα όπλα τους ανηρτημένα και η όψη τους πρόδινε μάλλον πανικό παρά αποφασιστικότητα. Την κρίσιμη εκείνη στιγμή ένας άνδρας εν στολή, αλλά όχι αστυνομικός, βγήκε τρέχοντας από το κτίριο της Αστυνομικής Διευθύνσεως και φώναξε στους ακροβολισμένους αστυφύλακες «πυροβολείστε τους παλιανθρώπους». Ο ίδιος γονάτισε στο άκρο του τοίχου και άνοιξε πρώτος πυρ εναντίον των διαδηλωτών. Και τότε μόνο αποφάσισαν και οι ακροβολισμένοι άνδρες να πυροβολήσουν... Τα πλήθη κατελήφθησαν εξ απίνης... Το πρώτο κύμα θα πρέπει να ήταν γύρω στους εξακόσιους ανθρώπους, άνδρες, γυναίκες ακόμα και παιδιά. Με τους πρώτους πυροβολισμούς διαδηλωτές, πανώ και σημαίες οριζοντιώθηκαν «... ωσάν να είχαν θερισθεί από ένα δρεπάνι...». Μερικοί άρχισαν να τρέχουν προς τα πίσω αναζητώντας καταφύγιο πίσω από τοίχους και δένδρα. Όταν σταμάτησαν οι πυροβολισμοί κάπου 12-15 σώματα έκειντο ακίνητα... Απ’ αυτά επτά τουλάχιστον ήταν νεκροί. Έτσι περιγράφει τη σύγκρουση ο Αμερικανός Μακ Νήλ7, ο οποίος συμπεραίνει ότι οι πλείστοι των αστυνομικών θα πρέπει να χρησιμοποίησαν άσφαιρα πυρά, αλλιώς θα έβρισκαν τον θάνατο τουλάχιστον εκατό άτομα! Δεν αποκλείει δε αυτοί που χτυπήθηκαν να επλήγησαν από ένα και μόνο όπλο, την «καραμπίνα» του μυστηριώδους ένστολου αξιωματικού που έδωσε τη διαταγή και άνοιξε πρώτος πυρ «στο ψαχνό»...

 

Η ανωτέρω περιγραφή ανήκει, σχεδόν εξ ολοκλήρου, στον Μακ Νήλ και συμπίπτει σε πλείστα σημεία με την περιγραφή ενός αυτόπτου Βρετανού, του γνωστού Μπάιφορντ-Τζόουνς (BYFORD JONES) που βρισκόταν έξω από το ζαχαροπλαστείο του ΓΙΑΝΝΑΚΗ, δίπλα στη Διεύθυνση Αστυνομίας. Όπως και με ανάλογες περιγραφές ξένων ανταποκριτών, που παρακολουθούσαν τη σύγκρουση από το ξενοδοχείο της ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον από τους ιστορικούς της Αριστερός για να εδραιωθεί η άποψη, ότι η «φασιστική» Αστυνομία πυροβόλησε πρώτη εναντίον του αόπλου ΐ πλήθους. Την άποψη αυτή υποστήριξε και ο Βάσος Μαθιόπουλος, στο πλαίσιο μιας σειράς άρθρων και φωτογραφιών στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ και το ΒΗΜΑ, τον Δεκέμβριο του 1980. Στα «ντοκουμέντα» του Μαθιόπουλου παρεισέφρυσε και μια φωτογραφία, παρμένη από γερμανό πράκτορα που είχε ξεμείνει στην Αθήνα, και η οποία γράφει στη λεζάντα της: «Η Ελληνική Αστυνομία πυροβόλησε μια —εμφανώς άοπλη ομάδα οπαδών του ΕΑΜ στη Βασιλίσσης Σοφίας». Στην πραγματικότητα, η φωτογραφία δείχνει μια πολύ αραιή διαδήλωσή με σημαίες, της οποίας ένα τμήμα πορεύεται κανονικά ενώ ένα άλλο συμπλέκεται, χωρίς να διακρίνονται πουθενά οι πυροβολούντες αστυφύλακες! Προφανώς έχει ληφθεί από αλλού... Αλλά η κύρια θεωρία του Μαθιόπουλου είναι ότι με προτροπή του Τσώρτσιλ, ο στρατηγός Σκόμπυ, ο «χασάπης» των Δεκεμβριανών, ήσκησε απ’ ευθείας πίεση στον Έβερτ να χρησιμοποιήσει βία, ερήμην του Παπανδρέου. Στη θεωρία αυτή απάντησε δια του ΒΗΜΑΤΟΣ ο γιός του Έβερτ, Μιλτιάδης (παραπομπή υπ’ αρ. 2), δίνοντας μια τελείως διαφορετική εκδοχή. Ότι η σύγκρουση άρχισε, όταν άοπλοι αλλά και ένοπλοι διαδηλωτές σκαρφάλωσαν στα κιγκλιδώματα του περιβόλου της Αστυνομικής Διευθύνσεως και αφού αποκρούστηκαν πρώτα με γκλόπς άνοιξαν πρώτοι αυτοί πυρ σκοτώνοντας έναν αρχιφύλακα στην πύλη. Και τότε μόνο ο Άγγελος Έβερτ διέταξε να γίνει χρήση των όπλων. Στο ΒΗΜΑ απηύθυνε επιστολή και ο επιζών Μπαρτζιώτας, σε ένα στυλ ιδιαίτερα προκλητικό που θύμιζε τον φανατικό «Φάνη» των Δεκεμβριανών. Κατά τη δική του θεωρία, υπήρχε στην Αστυνομική Διεύθυνση ένα ειδικό τμήμα «πιστών» αστυνομικών, διότι οι αστυφύλακες ήταν στην πλειοψηφία τους Εαμίτες. Επικεφαλής του τμήματος αυτού ήταν ο Λεωνίδας Οικονομάκος, συνεργάτης του περιβόητου Μπουραντά του Μηχανοκίνητου. Σ ’ αυτόν, κατά τον Μπαρτζιώτα, έδωσε εντολή ο Έβερτ να χτυπήσει στο ψαχνό και μάλιστα τρείς φορές, διότι ακόμα και ο «πολύ αντιδραστικός» Οικονομάκος δίσταζε να πυροβολήσει...

 

Αναμφισβήτητα η σύγκρουση μπροστά στην Αστυνομική Διεύθυνση υπήρξε το κύριο συμβάν στις 3 Δεκεμβρίου επισκιάζοντας άλλα επεισόδια, όπως αυτό μπροστά στην κατοικία του Παπανδρέου. Και από ένα σημαντικό αριθμό ερευνητών, θεωρήθηκε σαν απαρχή των Δεκεμβριανών. Ο ένα κλίμα έτοιμο από καιρό και αν δεν γινόταν μπροστά στην Αστυνομική Διεύθυνση ασφαλώς θα βρισκόταν κάποια ευκαιρία σε άλλο σημείο. Αν παρά ταύτα αποδεχθούμε, ότι έτσι ξεκίνησαν τα Δεκεμβριανά, απομένει να ερευνηθεί ποιές ήταν οι εκατέρωθεν ευθύνες για την αιματηρά κατάληξη του συλλαλητηρίου. Κατά τον Μακ Μίλλαν10, η θεωρία ότι η σύγκρουση της 3-12-44 είναι η αιτία των Δεκεμβριανών είναι λανθασμένη καί απλώς αποτελεί μια «βολική» ημερομηνία για να οριοθετηθεί η έναρξη της κομμουνιστικής εξεγέρσεως, που είχε προαποφασιστεί από τους Σιάντο και Ιωαννίδη, τουλάχιστον πέντε μέρες νωρίτερα. Ο Μακ Μίλλαν επιμένει, ότι υπήρχαν οπωσδήποτε ένοπλοι αντάρτες μεταξύ των διαδηλωτών και ότι στην Αστυνομία είχαν δοθεί εντολές να χρησιμοποιηθούν άσφαιρα. Και δεν αποκλείει καθό-λου την πιθανότητα, αυτός που πρώτος πυροβόλησε έξω από την Αστυνομία να ήταν «προβοκάτορας» κομμουνιστής («communist agent provocateur»). Η άποψη αυτή μοιάζει ακραία. Από την άλλη όχθη πάλι, ο Μπαρτζιώτας υποστηρίζει μια μάλλον αφελή θεωρία. Ότι το συλλαλητήριο είχε αποφασιστεί από την 1-12-44 σ ’ ένα μεγάλο ακτίφ, στα γραφεία της ΚΟΑ στην Κυψέλη. Και αφού ο ίδιος στην εισήγησή του έβγαλε το συμπέρασμα ότι «τραβάμε αναπόφευκτα για ένοπλη σύγκρουση» και αφού οι δυνάμεις του ΕΑΑΣ Αθήνας-Πειραιά τέθηκαν «επι ποδός πολέμου» αποφασίστηκε να μη συνοδεύσουν τούς διαδηλωτές ένοπλοι Ελασίτες. Αλλά η θεωρία αυτή είναι τω όντι αδύνατη. Διότι αν στις 1-12-44 ο ΕΑΑΣ τέθηκε για παν ενδεχόμενο επι ποδός πολέμου, τότε στις 3-12-44, οπότε η κατάσταση είχε εμφανώς οξυνθεί από την απαγόρευση του συλλαλητηρίου, πως άφησαν τους διαδηλωτές να κατεβούν άοπλοι ως πρόβατα επι σφαγήν. Διότι το ότι θα γίνονταν επεισόδια ήταν βέβαιο. Άλλωστε μόλις έγινε γνωστή η αιματοχυσία, ο Μπαρτζιώτας διέταξε τα «προχωρημένα τμήματα του ΕΑΑΣ να κατέβουν και να πιάσουν την οδό Σόλωνος». Που βρίσκονταν τα τμήματα αυτά; Συνεπώς αντηχεί απίθανο να μην. υπήρχαν και μερικοί ένοπλοι ανάμεσα στους διαδηλωτές.

 

Τελικά, ο συγγραφέας του παρόντος(σημ. Αλέξανδρος Ζαούσης) πιστεύει, ότι:

Πρώτον, υπήρχαν ένοπλοι άνδρες του ΕΑΑΣ, έστω και σκόρπιοι, μέσα στις μάζες του συλλαλητηρίου.

Δεύτερον, ότι η Αστυνομία πυροβόλησε μεν, τελούσα υπό πίεση ή πρόκληση, αλλά πάντως επέδειξε έλλειψη ψυχραιμίας. Το ότι μαζί με άσφαιρα χρησιμοποίησε και ένσφαιρα πυρά καταλογίζεται εις βάρος της.

Το ότι η ενέργεια αυτή έγινε υπό τα όμματα ξένων ανταποκριτών χρησίμευσε, τουλάχιστον την εποχή εκείνη, σαν επιχείρημα ότι η Κυβέρνηση ήρξατο χειρών αδίκων.

 

ΠΗΓΗ: Αλέξανδρος Ζαούσης, Οι δύο όχθες, Παπαζήσης 1987, σελ 674-677