Κείμενα από αφορούν την Ελληνική Εθνική Ταυτότητα

Κ.Θ.Δημαράς, Νίκος Σβορώνος, Η μέθοδος της ιστορίας, συνεντεύ­ξεις με τους Στέφανο Πεσμαζόγλου και Νίκο Αλιβιζάτο, Άγρα, Αθήνα 1995, σελ. 104, 161.

Φυσικά και αποδέχομαι την κάποια πολιτισμική συνέχεια του ελ­ληνισμού. Αλλά όχι και ολό­κληρη την παπαρρηγοπούλεια άποψη. Σε ορισμένα σημεία σαφώς και υπάρχει αυτή η συ­νέχεια... θεωρώ τη συνέχεια αυτή ως ένα δυναμικό φαινό­μενο με διαφορετικές φά­σεις..."

Λοιπόν, η αντίθεση με ό λα αυτά τα φαινόμενα για μένα είναι αντίσταση. Δη­λαδή, όπως πολύ σωστά συ­μπυκνώνεται στο ερώτημα σας, δεν θεωρώ αντίσταση α­πλώς και μόνο να πάρεις τα όπλα να ανεβείς στα βουνά. Αυτό είναι εύκολο πράγμα, σχετικά εύκολο. Το πρόβλη­μα είναι να μένεις αυτό που είσαι, και αυτό βέβαια συν­δυάζεται με την πολιτισμική συνέχεια του ελληνισμού. Με το γεγονός ότι, όταν κατα­κτήθηκε ο ελληνικός λαός, α­πό τους Ρωμαίους αρχικά είτε αργότερα από τους Τούρκους, είχε εθνική ενότητα και συνεί­δηση της ενότητας αυτής.

Υπήρχε μια λαϊκή ενότητα με τη γλώσσα, με τα ήθη και τα έθι­μα, και είχε συνείδηση της ταυ­τότητας του αυτής, η οποία του επέτρεψε να αντισταθεί, να αντισταθεί στην απορρόφηση από άλλους λαούς οι οποίοι ήταν κατακτητές του. Με αυτι την έννοια, το φαινόμενο αυτό μπορεί να το δει κανείς και σ άλλους λαούς. Δεν είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ελληνικού λαού. Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να το δει σε όλους τους λαούς της Κεντρικής Ευ­ρώπης και στους άλλους βαλ­κανικούς λαούς, οι οποίοι, όχι βέβαια με τον ίδιο ρυθμό, ανέ­πτυξαν τα εθνικά τους κινήμα­τα.

Πάντως η αντίσταση αυτή γίνεται ιδιαίτερο χαρα­κτηριστικό της ελληνικής ιστο­ρίας, γιατί ο ελληνισμός είχε αυ­τή την πορεία για ένα πολύ με­γάλο χρονικό διάστημα. Δεν ξέ­ρω αν γίνομαι σαφής και δεν θα ήθελα να παρεξηγηθώ να θεω­ρηθεί ότι αντιμετωπίζω την ελ­ληνική ιστορία σαν να είμαστε εμείς οι παλικαράδες του κό­σμου, ο περιούσιος λαός της ι­στορίας.

Νίκος Σβορώνος, ιστορία της νεότερης Ελλάδας, θεμέλιο. Αθή­να 1976, σελ 12-13.

Ο αντιστασιακός χαράκτηρας... διέπει ολόκληρη τη νεοελληνική ιστορία: ο ελληνι­σμός ανήκει στην κατηγορία των μικρών λαών που κινούνται στην περιφέρεια του νεότερου κόσμου, και που η σταδιακή α­νάπτυξη της εθνικής τους συ­νείδησης και η συγκρότηση τους σε καινούργια έθνη, που διεκδί­κησαν και διεκδικούν την πολι­τική τους ανεξαρτησία και την οικονομική και πολιτισμική τους αυτονόμηση, συντελείται μέσα στην πάλη εναντίον υπερεθνι­κών αυτοκρατοριών στην αρχή, εναντίον υπερεθνικών ιμπερια­λιστικών οικονομικοκοινωνικών συγκροτημάτων, στα νεότερα χρόνια.

Η αντιστασιακή αυτή διαδικασία, με την πιο πλα­τιά σημασία του όρου, που πε­ριέχει κάθε προσπάθεια διαφύ­λαξης της ιδιαίτερης προσωπι­κότητας ενός λαού, παίρνει διά­φορες μορφές: από την απλή προσαρμογή στις εκάστοτε συν­θήκες με προοπτική τη διείσδυ­ση στους πολιτικοκοινωνικούς μηχανισμούς της κατάκτησης και τη μετατροπή τους σε όργανα εθνικής συντήρησης (εκκλησία-Φαναριώτες-κοινότητες-αρματολοί στην Τουρκοκρατία) και την ολοένα και περισσότερο ε­νεργό συμμετοχή στους οικονο­μικούς μηχανισμούς των κατα­κτητών και ιδιαίτερα των δυτι­κών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Εγγύς Ανα­τολή, που έδωσε ως το τέλος του ιθ' αι. τις πραγματικές δια­στάσεις του Ελληνισμού, ως τη συνεχή παθητική ή ένοπλη αντί­σταση (κλεφτουριά - αλλεπάλ­ληλα, έστω και ξενοκίνητα, κι­νήματα) που κατέληξαν στην εθνικοαπελευθερωτική επανά­σταση του '21.

Εξωελληνικές δυνάμεις παί­ζουν πρωτεύοντα ρόλο στη ρύθμιση της μοίρας του Ελ­ληνισμού, όχι μόνο στην ε­θνική του ολοκλήρωση, αλλά και στην εσωτερική του πολι­τική και κοινωνική εξέλιξη, σε σημείο που η επίσημη πολιτι­κή της Ελλάδας να δίνει συ­χνά την εντύπωση ότι ανελίσ­σεται εν απουσία των Ελλή­νων, η παρουσία του ελληνι­κού λαού εκδηλώνεται με συ­νεχή κινήματα διαμαρτυρίας, έστω και αν τα κινήματα αυ­τά δεν παίρνουν πάντα συ­γκεκριμένες πολιτικές μορ­φές, που κορυφώνονται με την εθνική και αντιφασιστική αντίσταση του 1940 -1945.

Δημήτρης Γληνός, Απόσπασμα από το βιβλίο: Έθνος και Γλώσσα, εκδόσεις "Αθηνά", 1971.

Η έννοια της ιστορικής ενότητας πρέπει να ξεχωριστή σε δυο ι­διαίτερα στοιχεία. Στην αντικει­μενική ιστορική συνέχεια ενός λαού και στη συνείδηση αυτής ; τη συνέχειας. Αντικειμενική στορική συνέχεια έχομε, όταν ένας λαός από την αρχή που φάνηκε στην ιστορία εξακολούθησε αδιάκοπα να υπάρχη χω­ρίς δηλ. να 'ρθη καμιά εποχή γενικού εξολοθρεμού της φυ­λής ή χωρίς να γίνη τούτο ανα­κάτεμα αιμάτων, που ο πρωτό­γονος φυλετικός χαραχτήρας του λαού να έχει σβήσει μαζί με τα οικοδομημένα απάνω σ' αυτόν ψυχικά αποκρυσταλλώματα από την ως τότε ιστορική ζωή του.

Του είδους αυτού την ιστορική συνεχεία μάς την αρνήθηκαν καθώς είναι γνωστό μερικοί νεώτεροι ιστορι­κοί υποστηρίζοντας, πως σε μια περίοδο της ιστορίας μας ερημώ­θηκε η Ελληνική γη από τους κα­τοίκους της που ήταν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και στη θέ­ση τους ήρθαν φύλα Σλαβικά, που αποτελούν μαζί με τους Αρβανί­τες το σημερινό πληθυσμό της Ελλάδας. Η θεωρία αυτή πολεμή­θηκε και έπεσε. Γιατί απόδειξαν άλλοι ιστορικοί και ξένοι και δι­κοί μας, πως ο Ελληνισμός διατη­ρήθηκε, προ πάντων στις πολιτεί­ες, μ' όλο το κύμα των ξένων λα­ών, που πλημμύρισε σε ωρισμένες εποχές τη χώρα μας και πως τ' απομεινάρια των ξένων αυτών λαών απορροφήθηκαν ολότελα α­πό τον ελληνικό πυρήνα, έτσι που σήμερα η σλαβική επίδραση εί­ναι όλως διόλου ασήμαντη στην Ελλάδα και τα σημάδια της έμει­ναν μόνο σε μερικές τοπωνυμίες και σε μερικά ήθη και έθιμα ωρισμένων ελληνικών τόπων.

Μα οσοδήποτε πολύ κι αν είναι το ξένο αίμα, που χύνεται μέσα σ' ένα λαό, η σημα­σία του δεν είναι απόλυτη (ως προς την ιστορική συνέχεια και όχι γενικά βιολογικά), όσο δεν ε­πηρεάζεται το δεύτερο, το πολύ πιο σημαντικό στοιχείο της ιστο­ρικής ενότητας. Και το στοιχειό αυτό είναι η συνείδηση της ιστο­ρικής συνέχειας. Όπως όταν έ­χω μέσα στα κατάβαθα της ψυ­χής μου την ακλόνητη πίστη, πως είμαι Έλληνας και θέλω να ενώ­σω την τύχη μου μαζί με τους Έλ­ληνες αδελφούς μου, αποτελώ μέρος αναπόσπαστο του έθνους του ελληνικού του σημερινού, έ­στω εάν φυλετικά είμαι Σύρος ή Αρβανίτης, έτσι και όταν έχω μέ­σα μου την πίστη πως είμαι από­γονος των αρχαίων Ελλήνων, όταν έχω δηλ. τη συνείδηση της ιστο­ρικής συνέχειας, είμαι αληθινά α­πόγονος τους, έστω και αν τρέχη στις φλέβες μου οποιοδήποτε αί­μα, αρκεί αυτή τη συνείδηση να τη στηρίζουν τα γενικά ψυχολο­γικά κληρονομικά στοιχεία, που βρίσκονται μέσα στα κοινά γνω­ρίσματα του χαρακτήρα στη γλώσ­σα, στις παραδόσεις, στα ήθη και έθιμα και στις θρησκευτικές δο­ξασίες και στα κοινά εθνικά ιδα­νικά. Και αυτή η εσωτερική πίστη, η συνείδηση της ιστορικής συνέ­χειας οσοδήποτε και αν σκοτίστη­κε κάποτε από τη χριστιανική συ­νείδηση, που σε ωρισμένες επο­χές από θρησκευτικούς λόγους ήρθε σε αντίθεση προς τον αρχαίον ελληνικό κόσμο, τον εθνι­κό, όμως έμεινε πάντα στα βάθη της ψυχής των Ελλήνων και γρή­γορα ξύπνησε ζωντανή και σα φω­τεινή γραμμή την παρακολουθού­με πότε ωχρότερη και πότε ζωη­ρότερη ανάμεσα στον κόσμο το Βυζαντινό, για να τη δούμε να φωτίζη κηρυγμένη από τα χείλη του τελευταίου βυζαντινού αυτοκρά­τορα όλη τη σκοτεινή νύχτα της ελ­ληνικής δουλείας.

Έτσι λοιπόν στο έθνος το ελληνικό βρίσκο­νται και τα δυο στοιχεία της ι­στορικής ενότητας και το αντι­κειμενικό δηλ. η αδιάκοπη ζω­ή της φυλής μας από τους αρ­χαιότατους χρόνους ως σήμε­ρα και το υποκείμενο δηλ. η συνείδηση, πως εμείς είμαστε η ίδια φυλή των αρχαίων ελλή­νων μόλο που ήρθαν στη χώρα μας σε διάφορες εποχές πολ­λοί ξένοι λαοί και ανακατώθη­καν μαζί μας. Και αφού τόσο βαθιά ριζωμένη βρίσκεται στη ψυχή όλων των Ελλήνων αυτή η πίστη, δεν μπορεί βέβαια να σήμερα να κινδυνέψη από πουθενά και όλοι οι φόβοι εί­ναι μάταιοι.


Κ.Ο. Δημαράς, Κωνσταντίνος Παπαρρηγοπουλος, ΜΙΕΤ, σελ. 152-154.

Kαϊ πρώτον περί της γενομένης εις την Ελλάδα εισβολής ξένων ε­θνών και της επιμιξίας αυτών μετά του αρχαίου φύλου. Πολλοί μεταξύ ημών άνθρωποι θεωρούσι την επιμιξίαν ταύτην ως δυστύχημα μέγα, επιθυμούσι να αποδειχθή ιστορικώς ανύπαρκτος (πράγμα αδύνατον), και στοχάζονται παν άλλο ιστορικόν σύστημα ανάξιον της Ελληνικής φι­λοτιμίας. Το αίσθημα των είναι ευ­γενές, αλλ' η απάτη πρόδηλος. Τα μάλιστα μεγαλουργήσαντα των ε­θνών υπήρξαν προϊόν τοιαύτης και έτι πλείονος επιμιξίας.

Οι Άγγλοι είναι φύραμα Κελτών, Σαξώνων, Νορμανδών...Ίβηρες, Ρωμαίοι, Γότ­θοι, Άραβες, αλληλοδιαδόχως άρξαντες της Ισπανίας παρήγαγαν το έθνος εκείνο, εντός του Κράτους του οποίου άλλοτε ο ήλιος δεν έ­δυε ποτέ. Δεν αναφέρω τους κα­τοίκους της αρκτώας Αμερικής, εις ήν συνέρρευσαν πάσαι αϊ φυλαί του Ισραήλ...

Μη μας ταράττη άρα η ε­πιμιξία του νεωτέρου Ελληνικού έ­θνους μετά πολλών ξένων, δυστύ­χημα ίσως ήθελεν είσθαι εάν διέμενεν επί τοσούτου χρόνου άμικτον και ιδιόρρυθμον, διότι φαίνε­ται ότι τα εθνικά εκείνα συνοικέσια είναι κατά τινας εποχάς αναγκαία προς την ανάπτυξιν της ευφυίας των λαών.

Το ζήτημα άρα δεν είναι να αποδείξωμεν ότι το νεώτερον Ελληνικόν έθνος κατάγεται κατ' ευ­θείαν γραμμήν από Περικλέους και Φιλοποίμενος Ό,τι πρόκειται, ό,τι πρέπει να αποδείξωμεν ιστορικώς, είναι ότι εκ της γενομένης και έτι γινομένης εν τη Ελλάδα επιμιξίας διαφόρων φύ­λων προέκυψεν όχι, ως λέγουσι, συρφετός βάναυσος, αδρανής, ευήθης, αλλά έθνος περιέχον εν εαυτώ τα στοιχεία μεγάλης πολιτικής υπάρξεως, και ιδίως το πνεύμα του Ελληνισμού, τροποποιηθέν ως προς το θρήσκευμα και τα πολιτικά και κοινωνικά δόγματα, αλλ' αναλλοίω­τος ως προς την ευφυίαν και την δυναμιν του εθνισμού, ζωοποιεί διηνεκώς το νέον τούτο προϊόν της αλληλουχίας των αιώνων... Αλλ' ό,τι μάλιστα μαρτυρεί την δύναμιν του Ελληνισμού είναι η γλώσσα...".