Έθνος, Εθνισμός, Εθνικισμός: Το Πρόβλημα της Ορολογίας

Του Κώστα Χατζηαντωνίου*

Ένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα της επιστημονικής συζήτησης και μοιραία και της τρέχουσας πολιτικής αντιπαράθεσης, είναι η πλήρης σχεδόν έλλειψη κοινής παραδοχής κριτηρίων και κοινών αναφορών ως προς τους βασικούς τουλάχιστον όρους και τις θεμελιώδεις έννοιες της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Η σύγχυση αυτή αφενός γεννά μια σειρά από παθογένειες και αφετέρου επιτείνει μιαν αδιέξοδη διαμάχη που μόνο τις ιδεοληψίες, τον φανατισμό και τον σκοταδισμό εξυπηρετεί.

Θα αποπειραθούμε με κάποιες προτάσεις να συμβάλουμε σε μια πρώτη αποσαφήνιση ώστε τουλάχιστον να μπορούμε να συζητούμε επί του πεδίου του πραγματικού. Με όρους επιστημονικούς αυτό που Είναι ο άνθρωπος καθολικά, στην ουσία του -πριν από την ατομική, την εθνική ή την κοινωνική του διαφοροποίηση- δεν μπορεί να προσδιοριστεί έξω από τα όρια του χρόνου. Υπάρχει βέβαια πλήθος από ουσιοκρατικές θεωρίες που δεν θέλουν να αναγνωρίσουν ότι η ύπαρξη δεν προκαθορίζεται, δεν είναι συνέπεια και αιτιατό μιας κοινής ουσίας. Εν ζωή το γεγονός της ύπαρξης το γνωρίζουμε ως διαφορά. Υπάρχουμε δηλαδή όχι αφηρημένα ή διά ενσαρκώσεως (όπως θέλει η ιδεοκρατία) ούτε ως τυχαία όντα (όπως θέλει ο υλισμός) αλλά ως...

Οι Πρωτο-Έλληνες

Όπως σημειώθηκε προκαταρκτικά, ο νέος επιστημονικός όρος Πρωτο-Έλληνες χρησίμευε για να δηλωθούν οι φορείς μιας συγκεκριμένης ινδοευρωπαϊκής γλώσσας της πρώτο-ελληνικής, που είναι πρόγονος της αρχαίας ελληνικής.  Η αρχαία ελληνική διαφέρει από την πρώτο-ελληνική στα ακόλουθα σημεία εμφανίζει πολλούς γραμματικούς νεωτερισμούς είναι πολύ πιο ευέλικτη και ασύγκριτα πλουσιότερη το λεξιλόγιό της έχει εμπλουτιστεί επίσης με εκατοντάδες τοπωνυμίων, δεκάδες ονομάτων φυτών και ζώων που οι Πρώτο-Έλληνες γνώρισαν στην Ελλάδα καθώς και από δεκάδες ονομάτων φυτών, ζώων, μετάλλων και λέξεων διαφόρων άλλων κατηγοριών που οι ίδιοι ή οι απόγονοί τους δανείστηκαν από λαούς της Ανατολής. Οι Πρώτο-Έλληνες προέρχονταν από το κέντρο του χώρου της εξάπλωσης των Ινδο-Ευρωπαίων, στις ευρωσιατικές στέπες (από την Ουγγαρία έως την Κεντρική Ασία). Όπως εικάζεται από τη φύση αυτού του χώρου και βεβαιώνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα καθώς και από στοιχεία του κοινού ινδοευρωπαϊκού λεξιλογίου, οι Ινδο-Ευρωπαίοι ήταν νομάδες και επομένως μετακινούνταν, μην έχοντας  μόνιμες εγκαταστάσεις. Η κοινή ινδοευρωπαϊκή γλώσσα με τις διαλέκτους της(στη συνέχεια γλώσσες όλο και περισσότερο διαφοροποιούμενες) και ο κοινός ινδοευρωπαϊκός πολιτισμός διαμορφωθήκαν σε....

Πόθεν και πότε οι Έλληνες;

Πότε ξεκινά ο ελληνικός πολιτισμός;

Πώς μπορούμε να ορίσουμε μεθοδολογικά την αφετηρία του και να την εντοπίσουμε στον χρόνο;

Σε ποιους χρόνους και σε ποιες διαδικασίες μπορεί να αναχθεί η προέλευση του ελληνισμού των ιστορικών χρόνων;

Το κυριότερο: πού μπορούμε να βρούμε, ως μέσοι Έλληνες αναγνώστες, υπεύθυνες απαντήσεις σε ερωτήματα τόσο σημαντικά και ευαίσθητα, μακριά από επικίνδυνες υπεραπλουστεύσεις και ακραίες ιδεοληψίες, από μυθομανείς «ερευνητές» χονδροειδούς ερασιτεχνισμού ή ενίοτε και αμφίβολης ψυχοπνευματικής ισορροπίας;

Πόθεν και πότε οι Έλληνες;

 

Το νέο βιβλίο του Θεόδωρου Γιαννόπουλου(Δρ. Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης) και των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, αποτελεί ένα επιστημονικό όσο και συγγραφικό εγχείρημα που προσπαθεί να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα.

 

Λειτουργεί ως ένα συστηματικό και προσιτό εγχειρίδιο της μακροχρόνιας, διεθνούς επιστημονικής διερεύνησης των απαρχών του ελληνικού πολιτισμού. Στο πλαίσιο αυτό επικαιροποιεί....

Οι Σλαβικές πηγές για τις μετακινήσεις των Σλαβόφωνων πληθυσμών (1912-1930)

Του Ιάκωβου Μιχαηλίδη

Από την πλευρά τους οι Σλάβοι ιστορικοί, στη συντριπτική τους πλειοψηφία Γιουγκοσλάβοι, δημοσίευσαν διαφορετικούς, εντυπωσιακά μεγαλύτερους αριθμούς για το σλαβόφωνο πληθυσμό της Ελλάδας. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό πως η γιουγκοσλαβική ιστοριογραφία, της οποίας το ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην ελληνική Μακεδονία αυξανόταν σταδιακά μετά το 1945, σε αντίθεση με εκείνο της βουλγαρικής που μειωνόταν, μετονόμασε, χωρίς όμως πειστική αρχειακή τεκμηρίωση, τους σλαβόφωνους κατοίκους της Ελλάδας από «Βούλγαρους» σε «Μακεδόνες».

Έχει εξαιρετική σημασία το γεγονός ότι οι θέσεις των Γιουγκοσλάβων ιστορικών (στη συντριπτική τους πλειοψηφία Σλαβομακεδόνες από τη Σ.Δ.Μ.) αναφορικά με την πληθυσμιακή σύνθεση της Μακεδονίας δεν έχουν μεταβληθεί στο διάστημα μιας πεντηκονταετίας. Ουσιαστικά, η αφετηρία της βιβλιογραφίας τους βρίσκεται στους λόγους που εκφώνησε ο Δήμηταρ Βλαχώφ, το διάστημα 1945-1947. Ο Βλαχώφ υποστήριξε πως.....

Ο εθνολογικός Χάρτης της Μακεδονίας του Δημήτρη Πεντζόπουλου

Μία από τις μεγαλύτερες βιβλιογραφικές πηγές, σε ότι τι αφορά τις  εθνολογικές στατιστικές  της Μακεδονίας, είναι το κλασσικό βιβλίο του Δημήτρη Πεντζόπουλου με τον τίτλο «The Balkan exchange of minorities and its impact upon Greece»(1962 και 2002 εκδόσεις).
Σε αυτό το έργο αναλύεται η επίδραση των προσφύγων στην Ελλάδα από εθνολογική, οικονομική και πολιτική, αλλά και πολιτισμική άποψη. 

Μέσα υπάρχει και ένας εθνολογικός χάρτης της Μακεδονίας όπως ο καθένας μπορεί να δει τα ποσοστά των εθνοτικών μειονοτήτων κατά την χρονική περιόδο του 1912 αλλά και του 1926. Σημειώνω ότι άλλες δύο εξίσου σημαντικές πηγές που αφορούν τις εθνολογικές πτυχές  της Μακεδονίας, είναι τα βιβλία του Ιάκωβου Μιχαηλίδη(Μετακινήσεις Σλαβόφωνων Πληθυσμών, Κριτική, 2003) και της Ελισάβετ Κοντογιώργη(Population exchange in Greek macedonia, Oxford, 2006) όπου μαζί με αυτό του Δημήτρη Πεντζόπουλου  δίνουν πολλές απαντήσεις σε ότι αφορά τα ερωτήματα για την σύνθεση του πληθυσμού της Μακεδονίας την περίοδο 1912-1930. Φυσικά δίνουν και ένα τέλος στην Σκοπιανή προπάγανδα, όπου χρησιμοποιεί Βουλγάρικες και Σέρβικες πηγές και πλαστογραφεί τις στατιστικές, αλλάζοντας  και εξαφανίζοντας τους «Βούλγαρους» με «Μακεδόνες».

Ακολουθεί  η στατιστική του Πεντζόπουλου:

Madžiri, madjiri, ματζίρι.....

...μία λέξη, την οποία έχουμε διαβάσει πολλές φορές στο διαδίκτυο  από τους Σλαβομακεδονιστές. Σήμερα έγινε της μόδας λόγω των δηλώσεων του Πάντε Ασλάκοφ. Για να δούμε τι σημαίνει αυτή η λέξη στην πραγματικότητα αλλά και στην αργκό τους. Όπως είναι γνωστό, αποκαλούν τους εαυτούς τους «dopii»,  ο οποίος προέρχεται από την ελληνική λέξη «εν-ντόπιος». Στα σλαβικά αυτή η λέξη είναι «tukašni». Τώρα πως το «τουκάσνι» έγινε «ντόπιε», μόνο ο θεός των Μακεδονοειδών το γνωρίζει. Εικάζω ότι αυτό έγινε όταν εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας την δεκαετία του 20.

Η γλώσσα τους ονομάζεται «po nashe», ενώ οι μη ντόπιοι  αποκαλούντε  «madžiri», δηλαδή...

 

Η Μακεδονική ταυτότητα κατά τον 19ο αιώνα*

Του Δρ Ευάγγελου Κωφού

Με τη δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους το 1830, η ελληνική εθνική ιδεολογία αναπτύχθηκε στη βάση της εθνικής συνέχειας. Τόνιζε τις ελληνικές ρίζες από την κλασική εποχή, αλλά παρακολουθούσε, μέσα από το Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία, την επιβίωση του ελληνικού έθνους στην ελληνική γλώσσα, τα ελληνικά έθιμα και, φυσικά, στην ελληνορθόδοξη θρησκεία.7 Στη Μακεδονία ωστόσο δινόταν έμφαση σε δύο ειδικότερα, αλλά εξίσου σημαντικά σημεία. Το πρώτο είχε ως επίκεντρο το μεγαλείο της αρχαίας Μακεδονίας και τό έπος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η έλξη του μεγάλου αυτού βασιλιά, τα επιτεύγματα του και το όνομα των Μακεδόνων είχαν κεντρίσει την ελληνική εθνική ιδεολογία στή Μακεδονία ακόμη και πριν από τον ελληνικό Αγώνα της Ανεξαρτησίας.8 Κατά την περίοδο του Διαφωτισμού, οι Έλληνες της Μακεδονίας, τόσο επιτοπίως όσο και στη διασπορά, έφεραν το μακεδονικό όνομα ως πρόσθετη μαρτυρία της ελληνικότητας τους.9 Την εποχή εκείνη δεν αντιτασσόταν καμιά αμφισβήτηση στην αίσθηση ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες ήταν Έλληνες και ότι οι Έλληνες κάτοικοι της τουρκοκρατούμενης Μακεδονίας ήταν οι μόνοι που καλόπιστα είχαν το δικαίωμα να φέρουν το μακεδονικό όνομα. Αυτοί οι σύγχρονοι Μακεδόνες αισθάνονταν υπερήφανοι νά διεκδικούν την ιστορική καταγωγή τους από τους βασιλείς Φίλιππο και Αλέξανδρο, ακριβώς όπως οι Αθηναίοι χωρικοί του 18ου αιώνα ανήγαν νοερώς την καταγωγή τους στον Θεμιστοκλή και τον Περικλή.

Η εκπληκτική αναβίωση αρχαίων ελληνικών ονομάτων, ιδίως εκείνων πού είχαν αρχαία μακεδονική φύτρα, τα όποια δίνονταν σε...

Κοινωνικές επιστήμες, έθνος και εθνικισμός

Σπύρος Βρυώνης

Βυζαντινολόγος, Ακαδημαϊκός

* Το κείμενο αυτό εκφωνήθηκε στην ημερίδα με θέμα «Ο Νέος Ελληνισμός: Έννοια, περιεχόμενο, χρονικά όρια» που διοργάνωσε η Ακαδημία Αθηνών, στις 19 Οκτωβρίου 2010 και αναγνώστηκε σε ελληνική απόδοση από τον πρόεδρο της Ακαδημίας Κ. Σβολόπουλο. Ο Γ. Καραμπελιάς το επιμελήθηκε σε αντιπαραβολή με το αγγλικό πρωτότυπο.

Η απόφαση της Ακαδημίας Αθηνών να οργανώσει τρεις διαφορετικές ημερίδες, σχετικές με τους αποφασιστικούς σταθμούς της προέλευσης των σύγχρονων Ελλήνων, είναι σημαντική για το νέο ελληνικό κράτος και για εκείνους που αυτοπροσδιορίζονται ως σύγχρονοι Έλληνες, όπως και για εκείνους που δεν το κάνουν. Οι αποσυνθετικές παράμετροι των διεθνών διπλωματικών και στρατιωτικών συγκρούσεων έχουν δημιουργήσει ένα παγκόσμιο παράδοξο, στα πλαίσια του οποίου ορισμένοι προέβλεπαν την αποδυνάμωση ή τη σταδιακή εξαφάνιση του «έθνους» και του «εθνικισμού» μπροστά στον «διεθνισμό», ενώ άλλοι είχαν προβλέψει το αντίθετο: την εξασθένιση ή εξαφάνιση του «διεθνισμού» μπροστά σε μια αναβίωση του «έθνους» και του «εθνικισμού». Ωστόσο, η διατύπωση προφητικών προβλέψεων δεν περιλαμβάνεται στο έργο του ιστορικού.

Συχνά, οι κοινωνικές επιστήμες, ως συνειδητές επιστημονικές ειδικότητες, δεν περιορίζονται στα όρια που θέτει η έρευνα, αλλά ενδύονται ένα είδος προφητικού μανδύα. Οι επαγγελματίες κάθε μιας από αυτές τις κοινωνικές επιστήμες συχνά διακηρύσσουν ότι...

Οι Εθνοσυμβολικές προσεγγίσεις του Anthony D.Smith

Σε αυτό το νήμα θα προσπαθήσω να αναπτύξω συνοπτικά τις εθνοσυμβολικές προσεγγίσεις του Anthony D.Smith, κυρίως σε ότι αφορά τους όρους «έθνος»(nation), «εθνική ομάδα/εθνότητα»(ethnie), «εθνική ταυτότητα»(national identity) και «εθνικισμός»(nationalism). Ο Smith υποστηρίζει ότι οι  καθορισμοί για το τι είναι έθνος εξαρτάται από τους παράγοντες που βάζουμε για να το προσδιορίσουμε. Αντικειμενικοί παράγοντες είναι η γλώσσα, η θρησκεία, περιοχή, διοικητικοί οργανισμοί. Υποκειμενικοί παράγοντες είναι οι συμπεριφορές, αντιλήψεις, θέσεις και αισθήματα. Τους αντικειμενικούς παράγοντες χρησιμοποιούν οι διαχρονιστές και οι αρχεγονιστές ενώ τους υποκειμενικούς οι νεωτερικοί/μοντέρνοι και οι μετανεωτερικοί/μεταμοντέρνοι. Εάν χρησιμοποιείς καθαρά είτε το ένα ή τον άλλο παράγοντα, τότε αποτυγχάνεις να τοποθετήσεις έθνη που χρησιμοποίησαν και τους δύο παράγοντες κατά την διάρκεια της ιστορίας τους. Ένα από αυτό είναι και η Ελληνική εθνική ομάδα(etnic group) ή Ελληνικό Έθνος, στην αρχαία, μεσαιωνική και σύγχρονη μορφή του.
Σαν παράδειγμα του ανωτέρου, μπορούμε να αναφέρουμε την...
 

Μπροστά στην αμφισβήτηση της εθνικής πραγματικότητας και της νεοελληνικής ταυτότητας

Κώστας Χατζηαντωνίου

Η αναζήτηση θεμελιωδών αρχών μιας γενικής θεωρίας για το έθνος και η αναλυτική παρουσίαση των στοιχείων τα οποία συνθέτουν τη νεοελληνική ταυτότητα, δεν είναι ευχερής υπόθεση όταν αναλαμβάνεται στο πεδίο της πνευματικής ελευθερίας. Τα εμπόδια είναι πολλά: ευκολίες και ρητορισμοί ενός διανοητικού ιδεαλισμού, εμμονές και αγκυλώσεις του ιστορικού υλισμού (που αποτελεί την κυρίαρχη ακαδημαϊκή ιδεολογία των καιρών μας), αναπαραγωγή θεωριών από (και για) κοινωνίες με πολύ διαφορετική ιστορική εξέλιξη.

Είναι αναμφισβήτητο ότι τις τελευταίες δεκαετίες κυριαρχεί στις κοινωνικές και ιστορικές επιστήμες ένας αρνητισμός όσον αφορά την εθνική πραγματικότητα. Στο όνομα ενός απόλυτου σχετικισμού (που υπακούει πότε σε μια νεομαρξιστική θεολογία όπου όλα πρέπει να επιβεβαιώνουν τις...

Η γέννηση του σύγχρονου Ελληνικού Έθνους

Σήμερα στα πανεπιστήμια, στα σχολεία, στα ΜΜΕ της χώρας μας έχει στηθεί ένας τεράστιος μηχανισμός προπαγάνδας, συνεπικουρούμενος από φιλοαμερικανικού προσανατολισμού και αγνώστων χρηματοδοτών ΜΚΟ, με σκοπό τη δημιουργία μίας νέας γενιάς μνημοκτομημένων  Ελλήνων,  οι οποίοι δεν θα γνωρίζουν το παρελθόν τους και που θα είναι ανίκανοι να αντιμετωπίσουν το μέλλον τους, οι οποίοι και θα σκέπτονται «πολιτικά ορθά», διαπνεόμενοι από τις «αξίες» της «ανοιχτής κοινωνίας», της «δημοκρατίας», του «αντιρατσισμού», του ατομικισμού, του «ορθολογισμού», του «πολυπολιτισμού» κτλ. Στόχοι τους είναι η επιβολή μίας μεταμοντέρνας/μετανεωτερικής(postmodernism) μεθοδολογίας της γένεσης των εθνών, η διαμόρφωση ενός νέου είδους «πολυπολιτισμικού πολίτη ή κοσμοπολίτη», και η αντικατάσταση του «έθνους-κράτουςς» από ένα «διεθνικό πολιτειακό-κράτος».  Δυστυχώς τα τελευταία 15 χρόνια μας το φαινόμενο αυτό έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, αφού οι οπαδοί της μεταμοντέρνας(post-modernist) ιστοριογραφίας επιδοτούνται με παχυλή χρηματοδότηση από διάφορα κέντρα (π.χ. ταμεία της ΕΕ και ορισμένες ΜΚΟ), εξασφαλίζοντας παράλληλα την ταχύτατη ακαδημαϊκή τους ανέλιξη, ενώ όσοι δεν συμμερίζονται τις «εκσυγχρονιστικές» τους αντιλήψεις εξοβελίζονται, στηλιτευόμενοι ως «συντηρητικοί», «ρατσιστές» ή «εθνικιστές», ενώ επιχειρείται η τρομοκράτηση και η φίμωσή τους, με σκοπό τη διατήρηση του μονοπωλίου της μίας και μοναδικής «πολιτικά ορθής» άποψης, όπως αυτή εκφράζεται από το «ιερατείο» της λεγόμενης «εθνομηδενιστικής» ελίτ.

Σε αυτό το νήμα θα επικεντρωθώ στο ζήτημα της επιβολής της μεταμοντέρνας/μετανεωτερικής(postmodernism)  μεθοδολογίας της γένεσης των εθνών μιας και είναι ο πυρήνας της κατάρρευσης του Δυτικού πολιτισμού. Αυτή η μεταμοντέρνα «εθνομηδενιστική σχολή» με τις διάφορες παραλλαγές της έχει υιοθετήσει ορισμένα θεμελιώδη αξιώματα, τα οποία και επέχουν τη θέση δόγματος. Αυτά συνοψίζονται στα εξής:

Οι Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας: Η πορεία της ενσωμάτωσης στο ελληνικό εθνικό κράτος, 1870 – 1940

Του Καθ. Βασίλη Γούναρη*

Σκοπός της μελέτης αυτής είναι ο προσδιορισμός των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών παραμέτρων που καθόρισαν τη στάση του χριστιανικού σλαβόφωνου πληθυσμού έναντι του ελληνικού εθνικού κράτους στην πορεία των ιστορικών γεγονότων μέχρι το 1940 σε μια προσπάθεια να ερμηνευτεί η πορεία της ενσωμάτωσης χωρίς τη χρήση φυλετικών όρων που έχει κυριαρχήσει στη βιβλιογραφία.

Η διάσπαση των Σλαβόφωνων σε δύο εθνικά στρατόπεδα, των βουλγαριζόντων Εξαρχικών και των Γραικομάνων Πατριαρχικών, ήταν μια εξαιρετικά αργή διαδικασία που βασίστηκε αρχικά στην πολιτική συγκυρία και στα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα του 19ου αιώνα και όχι σε προϋπάρχουσες εθνοτικές διαφορές. Η διαδικασία αυτή, παρόλες τις συγκρούσεις και τις πολυετείς εθνικές προπαγάνδες δεν είχε ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας προσδιόρισε όμως σε σημαντικό βαθμό την κατοπινή πορεία των Σλαβόφωνων έναντι του δημοσίου.

Σε αδρές γραμμές το σκηνικό επαναλήφθηκε από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν πάντοτε τα ίδια. Η διοικητική και η ιδεολογική ανεπάρκεια του ελληνικού κράτους, ιδίως των κατώτερων δημοσίων λειτουργών, που πολλές φορές ερμήνευαν τις γλωσσικές και πολιτιστικές διαφορές ως αμφισβήτηση της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας, είχε τεράστιο συναισθηματικό κόστος στο χώρο των Σλαβόφωνων. Η πιεστική πολιτική και διπλωματική κατάσταση εξανάγκαζε κόμματα και κυβερνήσεις σε βεβιασμένους χειρισμούς που ενίσχυαν τους φόβους των αλλόγλωσσων αγροτών. Τα συμφέροντα των κομμάτων συντηρούσαν τους φόβους και τα τοπικά πάθη για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο του εκλογικού σώματος των νέων επαρχιών. Τέλος, η αντιπαράθεση εντοπίων και προσφύγων και τα συναφή οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα επέτειναν τα αισθήματα της εγκατάλειψης. Ωστόσο δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής του σύγχρονου παρατηρητή ότι, παρά τις δυσκολίες που επισημάνθηκαν, η διαδικασία της περιθωριοποίησης και της σταδιακής σύμπηξης διαφοροποιημένης εθνοτικής ταυτότητας -στο βαθμό που η εξέλιξη αυτή προχώρησε κατά τα μεσοπολεμικά χρόνια- αφορούσε μόνον πολύ μικρό ποσοστό του σλαβόφωνου πληθυσμού της Μακεδονίας.

Ακολουθεί η μελέτη:

Μία ιστορική μαρτυρία για το Πόζαρ των Βαλκανικών Πολέμων

Ψάχνοντας παλιά βιβλία και κυρίως της εποχής του Μακεδονικού αγώνα και των Βαλκανικών πολέμων έπεσα πάνω σε ένα πολύ σημαντικό βιβλίο από έναν συγγραφέα που όργωσε κυριολεκτικά την Μακεδονία. Μιλάει για το Πόζαρ  της περιοχής της Αριδαίας(Σομπούζκο τότε) και  προ απελευθερώσεως της Μακεδονίας και τους κατοίκους του.
Ο συγγραφέας είναι ο W. H. Crawfurd Price, ένας διάσημος ανταποκριτής των «London Times» και το βιβλίο του  «The Balkan Cockpit - The Political and Military Story of the Balkan Wars in Macedonia» που εκδόθηκε το 1914. Σε αυτό λοιπόν μεταξύ άλλων περιγράφει την αγριότητα των Βουλγάρων κατοίκων του Πόζαρ  και διάφορα άλλα που χρήζουν προσοχής. Ο Price είναι επίσης συγγραφέας του επίσης γνωστού βιβλίου «Light on the Balkan Darkness» όπου εκεί περιγράφει τις Ελληνικές, Βουλγαρικές και Σερβικές πολιτικές στο Μακεδονικό ζήτημα αλλά και είναι από τους λίγους συγγραφείς που μιλάει για εθνότητα Μακεδόνων Σλάβων που κατοικεί στην Μακεδονία. Το τελευταίο το αναφέρω για να προλάβω τους γνωστούς-αγνώστους.
Διαβάστε λοιπόν τι γράφει για το Βουλγαρικό Ποζάρ των Βαλκανικών πολέμων:

Οι καθηγητές Μ. Χατζόπουλος και J.Hall για την ταυτότητα των αρχαίων Μακεδόνων*

Στην ανακοίνωση μου στο τελευταίο συμπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία σχετικά με το χαρακτήρα της προγονικής γλώσσας των Μακεδόνων, επέστησα την προσοχή στο γεγονός ότι δεν ισχυριζόμουν πως θα κόμιζα λύση στο αμφιλεγόμενο ζήτημα της «εθνικότητας» («nationality») των αρχαίων Μακεδόνων, όχι μόνον επειδή η γλώσσα είναι στην καλύτερη περίπτωση ένα μόνο από τα πολλά στοιχεία που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ομαδικής ταυτότητας, αλλά επίσης —και κυρίως— επειδή η συζήτηση αυτή προϋπέθετε να δοθεί προηγουμένως απάντηση στο ερώτημα της φύσης της «εθνικότητας» («nationality») στην αρχαία Ελλάδα, εφόσον φυσικά το ερώτημα αυτό διατυπωθεί σωστά και επιδέχεται ουσιαστική απάντηση.[1] Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι «εθνοφυλετικές» σπουδές, όπως ονομάζονται σήμερα,[2] γνώρισαν, ιδίως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τεράστια επιτυχία, η οποία θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με εκείνη μιας άλλης επινόησης του Νέου Κόσμου, των σπουδών «φύλου».[3]

Μεταξύ των πρόσφατων δημοσιεύσεων σχετικά με το θέμα αυτό, το συλλογικό έργο Ancient Perceptions of Greek Ethnicity (Cambridge, Mass. και Λονδίνο, 2001), υπό την επιμέλεια του Irad Malkin, ξεχωρίζει για την ακαδημαϊκή του ποιότητα. Αρκετές από τις συνεισφορές που περιλαμβάνονται σε αυτό, και ιδίως τα μέρη «Introduction» και «Greek Ambiguities: Between "Ancient Hellas" and "Barbarian Epirus"» του ίδιου του Irad Malkin και «Contested Ethnicities: Perceptions of Macedonia within Evolving Definitions of Greek Ethnicity» του Jonathan Hall, ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό την προϋπόθεση που είχα θέσει, δηλαδή την προηγούμενη διερεύνηση της φύσης της ελληνικής «εθνικότητας» («nationality»). Παρότι ο κομφορμισμός των περισσότερων συγγραφέων που υιοθετούν χωρίς επιφύλαξη την «πολιτικά ορθή» αντιουσιοκρατική άποψη, η οποία ανάγει τις ομαδικές ταυτότητες σε απλές επινοήσεις που έχουν απλώς ρητορική υπόσταση, πρέπει να αντιμετωπίζεται με κάποια επιφυλακτικότητα,[4] το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό, και το κείμενο του Jonathan Hall ιδίως θέτει τις παραμέτρους για την προσέγγιση του ζητήματος της αρχαίας μακεδονικής ταυτότητας, το οποίο μας ενδιαφέρει εδώ.


Ο Hall αμφισβητεί την...

Η εξαιρετική επιχειρηματολογία του Νάσου Βαγενά στις μετανεωτερικές απόψεις του Αντώνη Λιάκου

Πριν από 5 χρόνια στο Βήμα της Κυριακής είχε γίνει ανάμεσα σε κορυφαίους πανεπιστημιακούς  μία ενδιαφέρουσα αντιπαράθεση με θέμα την  εθνογένεση του σύγχρονου Ελληνικού Έθνους. Αφορμή ήταν ένα άρθρο του Νάσου Βαγενά με θέμα την μελέτη του Νίκου Σβορώνου γαι το «Ελληνικό έθνος και την διαμόρφωση του νέου Ελληνισμού». Προσωπικά όπως έχω πει πολλές φορές στο blog αλλά και γενικά στο διαδίκτυο, είμαι -ας πούμε- οπαδός της εθνο-συμβολικής θεωρίας. Απορρίπτω την ιδέα της φυλετικής σύστασης του έθνους και συσχετίζω τον κοινωνικο-οικονομικό παράγοντα με την πολιτισμική παράδοση.

Ας τις διαβάσουμε με αντικειμενικό σκοπό τον εμπλουτισμό του δικού μας προβληματισμού και της συζήτησης:...

Τι λένε πρώην Πρωθυπουργοί της FYROM, ακαδημαϊκοί κλπ για την καταγωγή του έθνους τους

από τον Florinamak και τον Slavonic Greek
η μετάφραση για το 1ο βίντεο έγινε από τον Grkoman.

Οι Έλληνες σύμφωνα με την φιλοσοφική πένα του Κωνσταντίνου Τσάτσου

Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος είχε δημοσιεύσει το παρακάτω φιλοσοφικό κείμενο σε μια σειρά άρθρων   στο περιοδικό «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ» του 1954. Τα αναδημοσίευσε επίσης στη 2η σειρά των αφορισμών και διαλογισμών του  με τον τίτλο «Οξυρρύγχειοι Πάπυροι» (Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 1970 σελ.243).

Το  κείμενο αυτό υπήρξε εξαιρετικά πειστικό, έγινε δεκτό χωρίς επιφυλάξεις από όλους. Τριάντα χρόνια όμως μετά, τον Μάϊο του 1983, προκλήθηκε μια έντονη αμφισβήτηση της γνησιότητας των  Οξυρρύγχιων Παπύρων από τις στήλες της «Καθημερινής» και της «Εστίας» οπότε τότε παρενέβη ο Κωνσταντίνος Τσάτσος και ομολόγησε με άρθρο του στην Καθημερινή(27/5/1983) ότι οι «Οξυρρύγχειοι Πάπυροι» είναι «ολόκληρο κατασκεύασμα δικό του».

Παρόλο που το κείμενο αυτό είναι φαντασιακό δεν παύει όμως να αντικατοπτρίζει την «Ελληνική αυτογνωσία» που είχε ένας από τους μεγαλύτερος σύγχρονους λόγιους Έλληνες της εποχής μας. Δυστυχώς τέτοιοι άνθρωποι  δεν υπάρχουν πλέον μιας και ο εθνομηδενισμός  έχει διαβρώσει και τον αυτοσαρκασμό , φιλοσοφικό κομμάτι της κριτικής μας σκέψης.

Ακολουθεί το κείμενο:.....

Η καταγωγή των Ελλήνων(Προϊστορικοί και Αρχαϊκοί χρόνοι)

Του Καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας Μιχάλη Σακελλαρίου,

«Η Ελληνική Ιστορία», τόμος 1, σελ 59-64

Εκδοτική Αθηνών-Καθημερινή, 2010

Κατά τους Προϊστορικούς χρόνους εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα φύλα διάφορων προελεύσεων. Οι ιστορικοί Έλληνες κατάγονταν κυρίως από φύλα που έφθασαν στην Ελλάδα περί το 2100 π.Χ. (αρχή της Πρωτοελλαδικής III) και περί το 1900 π.Χ. (αρχή της Μεσοελλαδικής) αλλά και από στοιχεία των παλαιότερων πληθυσμών. Όσα σχετικά γνωρίζουμε και όσα απλώς υποθέτουμε βασίζονται σε στοιχεία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σε αρχαιολογικά δεδομένα και σε μερικά ψήγματα αρχαίων ελληνικών παραδόσεων. Αφού πριν από εκατόν πενήντα χρόνια διαπιστώθηκε η συγγένεια της ελληνικής και της λατινικής με τη σανσκριτική, άρχισαν οι εργασίες προς αποκατάσταση της γραμματικής και του λεξιλογίου της μητρικής γλώσσας, που ονομάστηκε συμβατικά «ινδοευρωπαϊκή», και των γλωσσών που προέκυ­ψαν από αυτήν. Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια έχουν διατυπωθεί υποθέσεις σχετικές με τις ειδικότερες συγγένειες που είχε η αρχαία ελληνική γλώσσα με άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, καθώς και με τη διάσπαση της σε διαλέκτους. Από την άλλη μεριά, όμως, έγινε φανερό ότι όχι λίγες λέξεις της ελληνικής, αρκετά τοπωνύμια του ελληνικού χώρου, και μερικά ονόματα θεών και ηρώων των Ελλήνων είναι κατάλοιπα από γλώσσες που μιλήθηκαν πριν από την άφιξη των ελληνό­γλωσσων ομάδων. Έτσι ξεκίνησε η αναζήτηση προελληνικών γλωσσικών και εθνικών υποστρωμάτων με πολύ σημαντικά αποτελέσματα και με ένα γενικότερο συμπέρασμα, που στη­ρίζεται σ' αυτά: τα ελληνόγλωσσα φύλα ήρθαν σε επαφή με τα προελληνικά και μάλιστα τα απορρόφησαν. Η φάση της ελληνικής γλώσσας ανάμεσα στην απόσχιση της από την ινδοευρωπαϊκή και την αφομοίωση προελληνικών γλωσσι­κών στοιχείων ονομάζεται «πρωτοελληνική».

Οι ανακαλύψεις της προϊστορικής αρχαιολογίας μας γνωρίζουν διάφορους πολιτισμούς. Τόσο αυτοί οι πολιτισμοί, όσο και οι βαθιές τομές που χωρίζουν μερικούς (εκτεταμένες καταστροφές οικισμών, οπισθοδρομήσεις στην τεχνική και στον όλο βίο, εισαγωγή πολλών σημαντικών νεωτερισμών) δεν...... 

Ανάλυση του αποσπάσματος: «Σεις λοιπόν είστε Θεσσαλονικείς και όλοι οι Θεσσαλονικείς ομιλούν συχνά τη Σλαβική»

Απόσπασμα από τον βιβλίο του Φαίδωνα Μαλιγκούδη «Ελληνισμός και Σλαβικός κόσμος», εκδόσεων Βάνιας, σελ 121-132

Η παρούσα ενότητα θα αρχίσει με μια προσωπική εμπειρία: Όταν (πριν από περίπου 40 χρόνια) παρουσιαζόταν ο συντάκτης του παρόντος για πρώτη φορά στο φροντιστήριο της παλαιοσλαβικής γραμματολογίας του πανεπιστημίου της Φραγκφούρτης, ο καθηγητής του, ακούγοντας ότι ο νεοφερμένος κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη, τον καλοσώρισε με ένα παράθεμα από τον, παλαιοσλαβικό, Βίο του Μεθοδίου: «Selunene vbsi cisto slovenbsky besedujut». Δηλαδή: «Σεις λοιπόν είστε Θεσσαλονικείς και όλοι οι Θεσσαλονικείς ομιλούν συχνά τη Σλαβική»[1].

Ανακαλώντας σήμερα στη μνήμη του το παραπάνω επεισόδιο, αναλογίζεται ο συντάκτης ότι ο ουκρανός δάσκαλος του παρουσίασε, άθελα του, ένα ζωντανό παράδειγμα του φαινομένου εκείνου που συνιστά τον πυρήνα κάθε ιστορικής ιχνηλάτησης: τη διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στην αντικειμενική μαρτυρία της πηγής και στην υποκειμενική ερμηνεία της από τους μετέπειτα ερευνητές. Η διάσταση αυτή είναι εκείνη που θέτει τον σημερινό ερευνητή μπροστά στο δίλημμα να επιλέξει ανάμεσα στην ιστορική πραγματικότητα, όπως αυτή αντανακλάται από την πρωτογενή πηγή, ή την πλαστή εικόνα, τον μύθο, που συντηρούν οι δευτερογενείς ερμηνείες της ίδιας της πηγής. Με άλλα λόγια, για να επιστρέψουμε στο παράθεμα που χρησιμοποίησε ο ουκρανός σλαβολόγος και στο δίλημμα, μπροστά στο οποίο μας θέτει: Μιλούσαν πράγματι τον 9ο αι. όλοι οι Θεσσαλονικείς μια σλαβική διάλεκτο, όπως δέχονται πολλοί σλαβολόγοι, επικαλούμενοι το ανωτέρω παράθεμα, ή μήπως θα πρέπει να αγνοήσουμε τη μαρτυρία αυτή, χαρακτηρίζοντας την ίδια την πηγή μας αναξιόπιστη[2].

Η μόνη διέξοδος από το παραπάνω δίλημμα είναι η οδός της repetita lectio της ίδιας της πηγής. Η προσπάθεια δηλ. του ερευνητή να......

Μολοσσοί

Μία από τις ισχυρότερες ομοσπονδίες φύλων της αρχαίας Ηπείρου. Οι Μολοσσοί θα αναδειχθούν σε μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του ελληνικού κόσμου το πρώτο τέταρτο του 3ου αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι Μολοσσοί φαίνεται ότι εμφανίσθηκαν στον χώρο της κεντρικής Ηπείρου αρκετά αργότερα από τους Θεσπρωτούς. Συγκεκριμένα, με την έναρξη της εποχής των αναστατώσεων στον Ελλαδικό χώρο που σημειώθηκαν στο τέλος της Χαλκοκρατίας (γύρω στο 1100 π.Χ.) και ίσως λίγο νωρίτερα, στην Ήπειρο θα προωθηθούν από την σημερινή Β. Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία τα φύλα των Μολοσσών, περιορίζοντας σημαντικά τους Θεσπρωτούς, ένα τμήμα των οποίων θα αναγκαστεί να μετακινηθεί στην Θεσσαλία (βλ. Χάρτη).

Οι Μολοσσοί, διατηρούσαν την παράδοση που ήθελε τον Νεοπτόλεμο, τον γιο του μεγάλου ήρωα της Ιλιάδος Αχιλλέα και της Δηϊδάμειας, να επιστρέφει από την Τροία και να βασιλεύει στην χώρα τους, όπου εγκαταστάθηκε (Πίνδαρος, Παιάν IV, 110).

Ο Στράβων παραθέτει (Ζ΄ VII. 5) την μαρτυρία του Θεόπομπου του Χίου (Ιστορικός του 4ου αιώνα π.Χ.) σύμφωνα με την οποία:

«…τα γένη των Ηπειρωτών είναι δεκατέσσερα και από αυτά τα ενδοξότερα είναι οι Χάονες και οι Μολοσσοί, επειδή κάποτε κυβέρνησαν όλη την χώρα της Ηπείρου, πρώτα οι Χάονες και έπειτα οι Μολοσσοί…».

Κατά τον περίφημο όμως Γεωγράφο του 6ου π.Χ. αιώνα Εκαταίο τον Μιλήσιο, οι Μολοσσοί κατοικούσαν στα βόρεια των Δωδωναίων δηλ. των Σελλών, οι οποίοι ως γνωστόν ήσαν εγκατεστημένοι στην Ελλοπία. Η περιοχή αυτή υπαγόταν παλαιότερα στους Θεσπρωτούς, αλλά οι Μολοσσοί, όπως προαναφέραμε, τους εκτόπισαν προς τα δυτικά και τον 5ο αιώνα π.Χ. η Δωδώνη και η περιοχή της περιήλθε στην κυριαρχία των Μολοσσών. Έτσι, με την ευνοϊκή τους θέση στο κέντρο της Ηπείρου και την αριθμητική τους υπεροχή, οι Μολοσσοί θα κυριαρχήσουν βαθμιαία σε ολόκληρη την περιοχή και θα αναπτύξουν σημαντική δράση, κυρίως από τον 4ο αιώνα π.Χ. και μετά. (βλ. Δημ. Ευαγγελίδη: Αρχαίοι Κάτοικοι Ηπείρου, σελ. 17-21).

Στην διάρκεια των Περσικών πολέμων, ο βασιλιάς των Μακεδόνων.......