Πούστσενο ή Πούστσενοτο ή Λεβέντικος ή Λυτός , Χορός στην περιοχή Φλώρινας.

Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού

-[Στράτου 1970;, αδημ.] Μεσοχώρι Φλώρινας: Ο χορός Λεβέντικος ανακαλύφθηκε, κινηματογραφήθηκε και χορεύεται στις παραστάσεις του θεάτρου μας.

-[Στράτου 1970;, αδημ.] Ανταρτικό και Ανω Κλειναί Φλώρινας: Ο χορός Λεβέντικος ανακαλύφθηκε, κινηματογραφήθηκε και χορεύεται στις παραστάσεις του θεάτρου μας.

-[Παπαχρήστος 1972, 32] Νίκη Φλώρινας: Το Πουστσαίνο είναι το Λυτό ή Αμολυτό. Είναι κυκλικός και χορεύεται από άντρες και γυναίκες, με λαβή από τον καρπό. Αποτελείται από 12 βήματα. Περιγράφονται τα βήματα και δύο ποικιλίες με σχήμα πελμάτων.

-[Holden & Vouras 1976, 56] Μακεδονία: Περιγραφή βημάτων και μουσική καταγραφή σε ρυθμό 17/16 (4.3.3)+(4.3) του χορού Λεβέντικος.

-[Δήμας 1980;, 97] Περιοχή Φλώρινας: Ο Λεβέντικος χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στα χωριά Αλωνα και Ακρίτα του Νομού Φλώρινας, με λαβή των χεριών απ' τις παλάμες. Στο Κρατερό υπάρχει η ίδια ονομασία (Λεβέντικος), με διαφορετικά όμως βήματα και μουσική. Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων.

-[Παπαδοπούλου & Πραντσίδης 1984-85, 6] Περιοχή Φλώρινας:
Ο Λυτός ή Λεβέντικος έχει μέτρο 12/8 (3.2.2.3.2) και χορεύεται από άνδρες και γυναίκες περισσότερο από κάθε άλλο χορό. Τον συναντούμε με το όνομα Πουστσένο στην τοπική διάλεκτο, που σημαίνει ελεύθερος, λυτός (αμολυτός). Σε μερικά χωριά τον συναντά κανείς με την ονομασία Μπεράτσε ή Μπαϊράτσε.

-[Κόκκινος 1987, 161] Φλώρινα: Το μουσικό μέτρο του Λυτού ή Λεβέντικου είναι 12σημο (3.2.2) + (3.2). Τα βήματα είναι 12 ή 15 και ολοκληρώνονται σε 3 μουσικά μέτρα. Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων.

-[Boxell 1990, 25] Δυτική Μακεδονία: Το Πουστένο ή Λεβέντικος είναι χαρακτηριστικός χορός της περιοχής της λίμνης Πρέσπας, από Φλώρινα, Καστοριά και Κοζάνη μέχρι το Μοναστήρι (Μπίτολα) στην Γιουγκοσλαβία. Πουστένο σημαίνει χαλαρός, λυτός. Οι σλαβόφωνοι το λένε επίσης Πούσνοτο, που σημαίνει το ίδιο. Ο ρυθμός του των 12/8 (3.2.2.3.2), αν και δύσκολος για μη Μακεδόνες, είναι ατελείωτα ευχάριστος όταν τον μάθει κανείς. Περιγραφή των βημάτων. Ακόμα και χορευτικά συγκροτήματα στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία μπορούν να παραμορφώσουν το αυθεντικό χρώμα όταν οι χορογράφοι τους δεν μαθαίνουν κατ' ευθείαν από τους ανθρώπους του λαού. Το Πουστένο ή Λεβέντικος, με τα θαυμάσια διπλά πηδήματα άνισης διάρκειας, ομογενοποιείται συχνά σε μια μορφή ίσως πιο εύκολη για την διδάξουν οι χορογράφοι αλλά πολύ λιγώτερο ευχάριστη να την χορεύει κανείς. Οι Αμερικανοί που μαθαίνουν αυτούς τους χορογραφημένους ή σχολικούς χορούς απορούν πώς είναι δυνατόν να χορεύει κάποιος τέτοια πράγματα όλη νύχτα. Ο μέσος χορευτής του χωριού αρκείται σε ένα ρεπερτόριο 5-6 χορών γιατί κανένας από αυτούς δεν έχει αποσκληρυνθεί τεχνητά.

-[Νάτσης 1990, 90] Φλώρινα: Ο Λυτός είναι ο πιο διαδεδομένος χορός στον νομό. Η λαβή είναι από τους καρπούς στο ύψος των ώμων με λυγισμένους τους αγκώνες. Υπάρχουν πάρα πολλές μελωδίες, έχω καταγράψει εννέα διαφορετικές, αλλά σε καμμία από αυτές δεν σώθηκαν λόγια τραγουδιού. Το μέτρο είναι 12σημο (3.2.2.3.2) = (7.5) με δύο ισχυρούς στο ένα και στο τέσσερα. Η μελωδία και ο χορός στα μέτρα τους δεν ταυτίζονται. Υπάρχει μια παραλλαγή στα πεδινά χωριά και μια άλλη στα ορεινά. Περιγραφή των βημάτων και σχήματα με πέλματα. Ο πρώτος και ο τελευταίος κάνουν τσαλίμια. Συνηθίζεται πολύ να πηγαίνει ο πρώτος δίπλα στην ντάμα του κάνοντας μια στροφή από δεξιά και "να την χορεύει", όπως λένε. Ο Λυτός ο χορός συναντιέται και με μια παραλλαγή στο γρήγορό του μέρος που διαφέρει από το προηγούμενο στο 2ο και 10ο βήμα. Από προσωπική έρευνα διαπίστωσα ότι η προηγούμενη μορφή του χορού στο γρήγορο μέρος συναντιέται στα πεδινά χωριά ενώ η παραλλαγή που θα αναφέρω παρακάτω με τις διπλές άρσεις στο 2ο και 10ο βήμα στα ορεινά χωριά όπως Σκοπό, Ακρίτα, Αλωνα, αλλά εξαρτάται και από το προσωπικό στυλ του χορευτή. Πάντως με τις διπλές άρσεις ο χορός αποκτά μια μεγαλύτερη κινητικότητα και ζωηράδα αφού γίνεται πιο έντονος και σύνθετος έχοντας συνεχώς πηδήματα και διπλά βήματα.

-[Κούφης 1994, 86] Αλωνα (Αρμενσκο) Φλώρινας: Ο Λυτός τοπικά ονομάζεται Πούστσενο. Είναι ο πιο αγαπητός, ο πιο αντιπροσωπευτικός χορός της περιοχής. Η ονομασία του Πούστσενο (ουδέτερου γένους) παράγεται από το ρήμα πούστσαμ της τοπικής σλάβικης γλώσσας (το στσ προφέρεται χοντρά και αποδίδεται με ακρίβεια με ;;; της σλάβικης γραφής) που σημαίνει αφήνω κάτι ελεύθερο, κάτι που μέχρι τώρα κρατούσα περιορισμένο. Το ρήμα χρησιμοποιείται και με τις έννοιες: ελευθερώνω κάποιον με τη θέλησή μου, απολύω, αφήνω ελεύθερο τον στρατευμένο να πάει σπίτι του σαν πολίτης, αποφυλακίζω κάποιον, αφήνω ελεύθερο, αμολάω το ζώο να πάει για βοσκή, αφήνω ελεύθερο το νερό, το ποτάμι, το αυλάκι, τη βρύση, το κρασί να τρέξει ... πούστσενο ορο - λεύτερος χορός. Και με την προσθήκη του άρθρου -το στην κατάληξη: Πούστσενοτο ορο - ο ελεύθερος χορός. Πούστσενοτο (ο Λεβέντικος της λευτεριάς ή Λυτός) λοιπόν είναι όπως προαναφέραμε ο πιο αντιπροσωπευτικός χορός της περιοχής. Χορευότανε (οπωσδήποτε και χορεύεται) πρώτος-πρώτος σε κάθε γάμο, γιορτή ή σε άλλη ευκαιρία. Στα βήματα του Πούστσενο χορεύονται και άλλοι χοροί οι οποίοι συνήθως παίρνουν την ονομασία από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους: πεταχτός, ζωηρός, πηδηκτός, στρωτός, αργός... ή από το όνομα του πρωτοχορευτή που τον προτιμούσε: Τσώτσοβοτο (του Τσώτσου), Σούμποβοτο (του Σούμπου), Στάμκοβοτο (του Στάμκου). Μουσική καταγραφή Αθ. Π. Κούφη σε μέτρο 7σημο και 5σημο. Πούστσενοτο (Ο Λεβέντικος της Λευτεριάς) σε μουσική καταγραφή Παύλου Κούφη. Χορός πεταχτός. Ας πάρουμε τον πιο αντιπροσωπευτικό χορό "Πούστσενοτο" (ο Λεβέντικος της λευτεριάς). Ο χορός αυτός χορεύεται με τον ίδιο τρόπο όχι μόνο στο χωριό αλλά και στα πεδινά χωριά κάτω στη Φλώρινα, σε όλα τα χωριά. Χορεύεται όμως διαφορετικά, εντελώς διαφορετικά και με άλλα βήματα στις Πρέσπες. Η μελωδία του δεν αλλάζει. Τα βήματα είναι εντελώς διαφορετικά.

-[Ελληνικό Κέντρο Λαογραφικών Μελετών ΧΟΡΟΣ 1985-9, Β8] Δυτική Μακεδονία: "Πουστσένο" (2.54). Παύλος Μητσόπουλος (κλαρίνο), Χρήστος Μητσόπουλος (ταμπούρλο), Αντώνης Μαύρος (τρομπέτα), Κώστας Βέρτκας (ακορντεόν), Αντώνης Μιχαηλίδης (νταούλι), Βασίλης Δημητρόπουλος και DickvanderZwan (επιμέλεια).

-[Θέατρο "Δόρα Στράτου" DS 153, 13] Μεσοχώρι Φλώρινας: "Πουστσένο ή Λεβέντικος", χορός (1.54). Χρήστος Τσαμπάτης (κλαρίνο), Συμεών Τσοτάκης (κλαρίνο), Γρηγόρης Σούγκας (νταούλι). Μέτρο 16σημο (4.2.3.4.3).

dance-pandect.gr