Οι Πρωτο-Έλληνες

Όπως σημειώθηκε προκαταρκτικά, ο νέος επιστημονικός όρος Πρωτο-Έλληνες χρησίμευε για να δηλωθούν οι φορείς μιας συγκεκριμένης ινδοευρωπαϊκής γλώσσας της πρώτο-ελληνικής, που είναι πρόγονος της αρχαίας ελληνικής.  Η αρχαία ελληνική διαφέρει από την πρώτο-ελληνική στα ακόλουθα σημεία εμφανίζει πολλούς γραμματικούς νεωτερισμούς είναι πολύ πιο ευέλικτη και ασύγκριτα πλουσιότερη το λεξιλόγιό της έχει εμπλουτιστεί επίσης με εκατοντάδες τοπωνυμίων, δεκάδες ονομάτων φυτών και ζώων που οι Πρώτο-Έλληνες γνώρισαν στην Ελλάδα καθώς και από δεκάδες ονομάτων φυτών, ζώων, μετάλλων και λέξεων διαφόρων άλλων κατηγοριών που οι ίδιοι ή οι απόγονοί τους δανείστηκαν από λαούς της Ανατολής. Οι Πρώτο-Έλληνες προέρχονταν από το κέντρο του χώρου της εξάπλωσης των Ινδο-Ευρωπαίων, στις ευρωσιατικές στέπες (από την Ουγγαρία έως την Κεντρική Ασία). Όπως εικάζεται από τη φύση αυτού του χώρου και βεβαιώνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα καθώς και από στοιχεία του κοινού ινδοευρωπαϊκού λεξιλογίου, οι Ινδο-Ευρωπαίοι ήταν νομάδες και επομένως μετακινούνταν, μην έχοντας  μόνιμες εγκαταστάσεις. Η κοινή ινδοευρωπαϊκή γλώσσα με τις διαλέκτους της(στη συνέχεια γλώσσες όλο και περισσότερο διαφοροποιούμενες) και ο κοινός ινδοευρωπαϊκός πολιτισμός διαμορφωθήκαν σε....
διάστημα μερικών χιλιετιών πριν οι φορείς των γλωσσών αρχίσουν να διασπώνται μετακινούμενοι άλλοι προς τα ανατολικά (κεντρική Ασία Ιράν, Ινδία), άλλοι προς τα νότια (Μικρά Ασία και Βαλκάνια), άλλοι προς τα ανατολικά (κεντρική, δυτική και βόρεια Ευρώπη).
Από πού προήλθαν οι Πρωτο-Έλληνες;
Πότε έφθασαν στην Ελλάδα;
Η αρχαία ελληνική, η αρχαία ιρανική και η αρχαία ινδική έχουν στενότερη συγγένεια παρά οι ίδιες με άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες ή οι υπόλοιπες μεταξύ τους. Από αυτή την παρατήρηση συμπεραίνεται πρώτον, ότι οι χρήστες της πρώτο-ελληνικής, της πρωτοιρανικής και της πρωτοινδικής παρέμειναν οε επαφή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα δεύτερον, ότι οι γλώσσες τους διαμορφώθηκαν, όχι σε κάποια άκρη του ινδοευρωπαϊκού χώρου, αλλά στο κέντρο του, άρα βορειοδυτικά από τον Εύξεινο, και, τρίτον, ότι έφυγαν από εκεί έπειτα από τις ινδοευρωπαϊκές ομάδες που τις περιέβαλαν. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούν δεδομένα άλλων κατηγοριών: ονοματικά και αρχαιολογικά, που θα δούμε αμέσως.
Το όνομα Δαναοί, που δίνουν τα ομηρικά έπη στο σύνολο των Ελλήνων του τέλους της δεύτερης χιλιετίας, καθώς και τα ονόματα προσώπων της ελληνικής μυθολογίας, Δαναός, Δαναΐδες και Δανάη βρίσκουν ανταπόκριση, αντίστοιχα, στο εθνικό όνομα Danawo, που δίνει το ιρανικό έπος Avesta σε έναν λαό που είναι εχθρός των Ιρανών και στα θεωνύμια Danu και Danawa, που δηλώνουν, στο ινδικό έπος Veda, μία θεά και τους γιούς της. Αυτή η ανταπόκριση δεν είναι συμπτωματική. Η Danu και οι Danawa ms ινδικής μυθολογίας συνδέονται με τα «κοσμικά ύδατα», που προηγούνται ins δημιουργία της Γης.
Αλλά και οι ελληνικοί μύθοι για τον Δαναό, τις Δαναΐδες και τη Δανάη συνδέουν αυτές τις μορφές με πηγές, πηγάδια υδάτινες επιφάνειες, καθώς και με τη βροχή. Εξάλλου η ρίζα dan- βρίσκεται σε ιρανικές και ινδικές λέξεις που σημαίνουν ρευστότητα υγρασία σταγόνες, ποταμός, καθώς και στα ονόματα ποταμών, όπως Δάνουβις/Δανούβιος/Danubius(Δούναβης), Δνείστερος/Danastris (Dnjestr), Δνείπερος/Danapris (Dnjepr), Τάναϊς (Don), που εκβάλλουν στον Εύξεινο Πόντο. Αυτά τα ονόματα επίσης επιβεβαιώνουν τη γειτνίαση των Πρώτο-Ελλήνων με τους Πρώτο- Ιρανούς και τους Πρώτο-Ινδούς και μας οδηγούν στον γεωγραφικό χώρο όπου αυτοί γειτνίαζαν.
Στον ίδιο ακριβώς χώρο εντοπίζονται μερικοί νεολιθικοί πολιτισμοί που εμφανίζουν ορισμένα κοινά γνωρίσματα όπως οι  τάφοι δύο συγκεκριμένων τύπων που τους καλύπτει τύμβος, μερικές άλλες ταφικές ιδιαιτερότητες οικήματα ορισμένου σχήματος, καθώς και χαρακτηριστικά αγγεία, όπλα και εργαλεία, τα οποία στη συνέχεια εξαπλώνονται σε διάφορες χώρες μεταξύ εκείνων προς τις οποίες μετακινήθηκαν Ινδο-Ευρωπαίοι. Σε αυτές τις  χώρες συγκαταλέγονται η Μακεδονία και η βόρεια Ήπειρος η ελλαδική χερσόνησος και μερικά νησιά του Ιονίου. Όλες αυτές οι πολιτισμικά ιδιαιτερότητες δεν διαπιστώνονται προηγουμένως στον ελληνικό χώρο. Επιπλέον, εμφανίζονται όλες μαζί σε μεγάλο αριθμό οικισμών, είτε νεόκτιστων είτε ξανακτισμένων έπειτα από πυρκαγιά. Επίσης τα οικήματα τα αγγεία τα όπλα και τα εργαλεία του νέου πολιτισμού είναι ποιοτικά κατώτερα από τα αντίστοιχα του παλαιότερου, γι αυτό και αντικαθίστανται από βελτιωμένα.
Αυτές  οι παρατηρήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι παρατηρούμενοι πολιτισμικοί νεωτερισμοί δεν εισήχθησαν στην Ελλάδα ως αποτέλεσμα μίμησης αλλά μεταφέρθηκαν από μεταναστευτικές ομάδες  καταγόμενες από τις περιοχές όπου διαμορφώθηκαν οι εν λόγω νεωτερισμοί. Σημειώνονται τρία μεταναστευτικά κύματα από τις ευρασιατικές στέπες προς  τις χώρες υποδοχής. Στον ελληνικό χώρο έφθασαν μετανάστες του τρίτου κύματος τον καιρό που στη βόρεια Ήπειρο τελείωνε η Νεολιθική εποχή, η Μακεδονία διέτρεχε την Υπο-νεολιθική και στη Στερεά και στην Πελοπόννησο άρχιζε η πρώτη εποχή του Χαλκού (3000 π.Χ.). Σύγχρονα εμφανίζονται στον ελληνικό χώρο, σε μικρότερη κλίμακα, λίγοι πολιτισμικοί νεωτερισμοί προερχόμενοι από την παραδουνάβια κεντρική Ευρώπη. Κάποια λίγα ινδοευρωπαϊκά ονόματα ελληνικών φύλων εμφανίζουν αποκλίσεις από τους φωνητικούς κανόνες της ελληνικής γλώσσας ή επιθήματα που ins είναι αλλότρια. Έτσι φαίνεται ότι οι Πρώτο-Έλληνες δεν αποτελούσαν την ολότητα των ομάδων που έφθασαν τότε στον ελληνικό χώρο, αφομοίωσαν όμως γρήγορα αυτά τα φύλα που πάντως μιλούσαν πολύ συγγενικές γλώσσες όπως θα αφομοιώσουν τα λίγα ινδοευρωπαϊκά φύλα που είχαν προηγηθεί, καθώς και τα πιο παλαιό μεσογειακά. Σύμφωνα με αρχαιολογικές ενδείξεις, λίγοι από τους μετανάστες έφθασαν εξαρχής μέχρι τη Θεσσαλία, τπ Στερεά και την Πελοπόννησο. Αυτές οι περιοχές κατακτήθηκαν από τους απογόνους τους ή από συγγενικές ομάδες από τις αρχές της Μέσης εποχής του Χαλκού (2000 π.Χ.) και στη συνέχεια.

 

ΠΗΓΗ: Μιχάλης Σακελλαρίου, Η ιστορία των Ελλήνων, τόμος 2ος, εκδόσεις ΔΟΜΗ.

Ο χάρτης είναι από το συλλογικό βιβλίο «A history of ancient Greek from the beginnings to late antiquity» που επιμελήθηκε ο Α.Χρηστίδης.