Γιατί ο τάφος της Βεργίνας ανήκει στον βασιλέα της Μακεδονίας Φίλιππο Β''.

Με αφορμή τα πρόσφατα ευρήματα στην Βεργίνα αναδημοσιεύω ένα παλιό άρθρο* του αειμνήστου Μακεδόνα Νίκου Μάρτη, ο οποίος παραθέτει  μία σειρά απαντητικών επιχειρημάτων στις αμφισβητήσεις που έχουν διατυπωθεί από αρχαιολόγους ως προς την ταυτότητα του νεκρού ο οποίος ενταφιάστηκε στον τάφο που βρέθηκε κατά την ιστορική ανασκαφή του καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικου.

Ο τάφος της Βεργίνας, ο μεγαλύτερος και ασύλητος μακεδονικός τάφος με τα συγκλονιστικά αρχαιολογικά ευρήματα και ως τάφος βασιλέως της Μακεδονίας (Φιλίππου Β'), εχαρακτηρίσθη η σημαντικότερη αρχαιολογική ανακάλυψη του αιώνα.

Ο τάφος διήγειρε το παγκόσμιον ενδιαφέρον ερευνητών, το οποίο όμως εντοπίστηκε «εις την ταυτότητα του νεκρού, παρά τη δήλωση του αειμνήστου Ανδρόνικου ότι το πιο σημαντικό είναι τα ευρήματα του τάφου» (σελ. 227 του βιβλίου του «Βεργίνα»).

Η Αμερικανίδα Ρ. Lehmann και ορισμένοι άλλοι ξένοι διατύπωσαν αντιρρήσεις ως προς την ταυτότητα του νεκρού και υπεστήριξαν ότι ο νεκρός είναι του βασιλέως Φιλίππου του Αρριδαίου και όχι του Φιλίππου Β'.

Ο καθηγητής Ανδρόνικος αντέκρουσε τη θέση αυτή και κατέγραψε....
 οκτώ λόγους εις το εκδοθέν το 1984 βιβλίο του «Βεργίνα ­ Βασιλικοί τάφοι» που αποκλείουν τον Φίλιππο Αρριδαίο ως τον νεκρόν του τάφου (σελ. 224-229 του βιβλίου «Βεργίνα»).

Δεκατέσσερα χρόνια μετά την κυκλοφορία του βιβλίου «Βεργίνα» διετυπώθησαν αντιρρήσεις σε ΜΜΕ και ιδιαίτερα α) εις «Το Βήμα» της 12.7.1998, της αρχαιολόγου καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρίας Ολγας Παλαγγιά για την ταυτότητα του νεκρού, και β) εις «Το Βήμα» της 30.8.1998, του αναπληρωτού καθηγητού, συνεργάτου του καθηγητού Ανδρόνικου στην ανασκαφή της Βεργίνας Παν. Φακλάρη, τόσο για την ταύτιση της Βεργίνας με τις Αιγές όσο και για τον ήλιο της Βεργίνας ως σύμβολον των Μακεδόνων.

Τέσσερα τεκμήρια

Ως υπουργός στη Μακεδονία και Θράκη από το 1974 ως το 1981, από πολλές επισκέψεις μου και με ξένες προσωπικότητες στον αρχαιολογικό χώρο (Βεργίνα) και στο Μουσείο, από συζητήσεις με τον καθηγητή, ομιλίες και κείμενά του, καθώς και την έκτοτε συνεχή απασχόλησή του με την ιστορία της Μακεδονίας, θεωρώ τεκμηριωμένη την δήλωση Ανδρόνικου εις το ότι ο τάφος είναι του Φιλίππου Β' (σελ. 221 του βιβλίου του «Βεργίνα»), βάσει των κατωτέρω κατανοητών και από μη αρχαιολόγους επιχειρημάτων:

1) Εις την ανασκαφήν της Μεγάλης Τούμπας ευρέθησαν καμένα όστρακα αγγείων, ίχνη φωτιάς κλπ. που μαρτυρούν θυσία για τον νεκρό, τα οποία «χρονολογούνται αβίαστα» στο τρίτο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα (σελ. 64 του βιβλίου «Βεργίνα»).

2) Η εκθαμβωτική χρυσή λάρνακα, ένα από τα πολυτιμότερα ευρήματα του αρχαίου κόσμου, και το εντός αυτής βαρύτιμο χρυσό στεφάνι ενίσχυσαν (αναφέρει ο Ανδρόνικος) τη γνώμη ότι ο τάφος ήτο βασιλικός.

Με το άνοιγμα της λάρνακος, γράφει ο Ανδρόνικος, «ήταν αδύνατο να φαντασθούμε αυτό που είδαμε ­ τα καμένα οστά που πλύθηκαν και τυλίχθηκαν σε πορφυρό ύφασμα ολοκάθαρο, με προσοχή τοποθετημένα».

Η ταφή ήταν ανάλογη με αυτή που ιστορούν τα ομηρικά έπη για την ταφή Αχιλλέα και Εκτορα (Ιλιάδα Ω 788: «Και αυτά τα μάζεψαν με μαλακούς πορφυρούς πέπλους και τ' απόθεσαν μέσα σε χρυσή λάρνακα»).

Η σκέψη (γράφει ο Ανδρόνικος) της αγάπης του Αλεξάνδρου, που επέβλεψε στην ταφή του πατέρα του, για τα ομηρικά έπη κατηύθυνε αμέσως τη σκέψη για την ταυτότητα του νεκρού.

3) Ο μοναδικός σιδερένιος θώρακας. Το πρώτο μακεδονικό σιδερένιο κράνος και η χρυσελεφάντινη τελετουργική ασπίδα (χρειάστηκαν πέντε χρόνια για την αποκατάστασή της), το μοναδικό αυτό αριστούργημα τέχνης του 4ου π.Χ. αιώνα, αποκαλύπτουν ότι μόνο σε βασιλιά που αγαπούσε τα όπλα μπορούσαν να τεθούν εις τον τάφον του και αυτός ήτο ο Φίλιππος Β'. Ο απόλεμος και διανοητικά ανάπηρος Φίλιππος ο Αρριδαίος (γράφει ο Ανδρόνικος, σελ. 137 του βιβλίου «Βεργίνα») θα ήτο ο τελευταίος που θα ήτο δυνατόν να έχει στη ζωή ή στον τάφο του τ' ανωτέρω όπλα.

4) Εις τον τάφον ευρέθησαν ένα θαυμάσιο σουρωτήρι με το όνομα ΜΑΧΑΤΑ, που ήτο ιστορικό πρόσωπο (γυναικαδελφός του Φιλίππου Β'), ελεφαντοστέινα κεφαλάκια Φιλίππου, Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδος (μινιατούρες αντιστοίχων αγαλμάτων του Φιλιππείου της Ολυμπίας, καθώς και σκεύη, δόρατα και άλλα αντικείμενα τα οποία κατά τον Ανδρόνικο «χρονολογούνται όλα πριν από το 336 π.Χ.», σελ. 232 του βιβλίου «Βεργίνα»).

Ο αποθανών ακαδημαϊκός Κώστας Ρωμαίος, εις ομιλίαν του εις το Δ' Συμπόσιον Λαογραφίας του βορειοελλαδικού χώρου, που δημοσιεύθηκε το 1982 στην επετηρίδα του Κέντρου Ερεύνης Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών με τίτλο «Βεργίνα, τα ευρήματα του τάφου του Φιλίππου και η λαογραφική ερμηνεία τους», στη σελ. 279-280 αναφέρει ότι «το χρυσό στεφάνι βαλανιδιάς που βρέθηκε στη μεγάλη χρυσή λάρνακα ανήκε στον Φίλιππο Β' ως απόγονο του Ηρακλή και έμμεσα του Δία, ο οποίος (Ζευς) εικονίζεται με στεφάνι βαλανιδιάς σε αργυρά νομίσματα της Μακεδονίας».

Η εξέταση των οστών

Η ταυτότητα του τάφου ως τάφου του Φιλίππου Β' επιβεβαιώθηκε και από ανθρωπολογική εξέταση των οστών της μεγάλης λάρνακος.

Τρεις άγγλοι επιστήμονες (ανθρωπολόγοι - ανατόμοι), οι J. Masgrave (Πανεπιστημίου Μπρίστολ), R. Neave (Πανεπιστημίου Μάντσεστερ) και Α. Prage (Μουσείου Μάντσεστερ), ειδικευμένοι στις μούμιες της Αιγύπτου, εξεδήλωσαν την επιθυμία προς τον τότε γενικό διευθυντή του υπουργείου Πολιτισμού κ. Γιαλούρη για την μελέτην της ταφής της Βεργίνας.

Με πρόσκληση του τότε υπουργού Πολιτισμού κ. Νιάνια ήλθον στην Ελλάδα, συνήντησαν τον Μανόλη Ανδρόνικο και με την συνδρομήν ελλήνων αρχαιολόγων και τεχνικού ετοίμασαν εκμαγείον του κρανίου της μεγάλης λάρνακος.

Με την βοήθεια πεπειραμένων άγγλων πλαστικών χειρουργών και ορθοδοντιστών, βάσει φωτογραφιών, ανακατασκεύασαν το κρανίο. Αυτό δεν απέδωσε μεν πλήρη την μορφή του νεκρού, αλλά, με το ιατρικό ιστορικό (τραυματισμό) και την στρατιωτική σταδιοδρομία, προσδιόρισαν ότι τα οστά της μεγάλης λάρνακος ανήκουν εις τον Φίλιππο Β'.

Περίληψη της 17 σελίδων μελέτης των, με τίτλο «Το κρανίο του τάφου της Βεργίνας. Φίλιππος ο Β' ο Μακεδών», που δημοσιεύθηκε εις την «Journal of Hellenic Studies Siv» (1984), παρουσίασαν εις το 12ο Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας στην Αθήνα το 1983, σε εφημερίδες, περιοδικά εικονογραφημένα και σε διαλέξεις των στο Μάντσεστερ, στο Λονδίνο, στο Μπρίστολ και αλλού.

Τις απόψεις των αυτές κανείς μέχρι σήμερον δεν αμφισβήτησε, με συνέπεια να επιβεβαιώνεται πλήρως και από τους ειδικοτέρους για την περίπτωση (ανθρωπολόγους, ανατόμους) η άποψη του αειμνήστου Ανδρόνικου για τον νεκρό του τάφου, δηλαδή του Φιλίππου Β'.

Οι αντιρρήσεις

Αι αναφερθείσες και θεωρηθείσες ως αναζωπυρωθείσες αντιρρήσεις είναι:

Α) Της κυρίας Παλαγγιά, η οποία υποστηρίζει ότι ο νεκρός είναι ο βασιλιάς Φίλιππος ο Αρριδαίος και όχι ο Φίλιππος Β' και στηρίζει σε τρεις λόγους την αντίρρησή της για τον νεκρό του τάφου:

α) στην ερμηνεία της τοιχογραφίας,

β) στην χρονολόγηση ορισμένων αγγείων και

γ) εις την γνώμην ότι η μεγάλη ποσότης χρυσού στα κτερίσματα του τάφου μόνο μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου δικαιολογείται.

Τα δύο πρώτα επιχειρήματα της κυρίας Παλαγγιά, αρμοδιότητος αρχαιολόγων, αποκρούουν:

α) Η διευθύντρια της ανασκαφής της Βεργίνας, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, κυρία Στυλιανή Δρούγου («Το Βήμα», 26.7.1998).

β) Η επίκουρος καθηγήτρια της Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, κυρία Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, μέλος της ανασκαφής της Βεργίνας («Το Βήμα», 26.7.1998).

γ) Ο αρχαιολόγος Ν. G. Hammond, ο οποίος εις το βιβλίον του «Φίλιππος ο Μακεδών», σελ. 240-241, γράφει: «Μόνη η τοιχογραφία του βασιλικού κυνηγιού αποδεικνύει ότι ο τάφος είναι του Φιλίππου Β'». Και τέλος

δ) Ο επιβλέψας επί μακρόν, για την αποκατάσταση της τοιχογραφίας, καθηγητής Ανδρόνικος, ο οποίος εις το βιβλίον του «Βεργίνα» (σελ. 100-117) χρονολογεί «με ασφάλεια την τοιχογραφία στη δεκαετία 340-330 π.Χ.», εις δε την σελ. 230 του ιδίου βιβλίου ως συμπέρασμα αναφέρει «ότι το θέμα του κυνηγίου ήταν ασυμβίβαστο για τον τάφο του Φιλίππου του Αρριδαίου και είναι κατανοητό μόνο για τον τάφο του Φιλίππου Β'».

Η πόλη των Αιγών

Β) Ο αναπληρωτής καθηγητής Παν. Φακλάρης σε άρθρο του εις «Το Βήμα» επικροτεί ουσιαστικά τις θέσεις της κυρίας Παλαγγιά, αλλά πρόσθετα αμφισβητεί: α) ότι η Βεργίνα είναι η θέση της πρώτης πρωτεύουσας των Μακεδόνων, αι Αιγές, και β) τον ήλιο της Βεργίνας ως έμβλημα των Μακεδόνων.

Ο Ν. Hammond το 1968, πρώτος, σε επίσημο επιστημονική ανακοίνωση στην Θεσσαλονίκη, ταύτισε την Βεργίνα με τις Αιγές.

Ο Μανόλης Ανδρόνικος εις το βιβλίο του «Βεργίνα» (σελ. 234) γράφει: «Είναι πια βέβαιο ότι οι Αιγές εντοπίζονται εις την περιοχή της Βεργίνας».

Ο Κώστας Ρωμαίος (σελ. 268), με την αποκάλυψη των βασιλικών τάφων στην Βεργίνα, ταυτίζει την περιοχή με την αρχαία πρωτεύουσα των Μακεδόνων, τις Αιγές, δεδομένου ότι κατά ρητήν αρχαίαν μαρτυρίαν (Διόδωρος 22, 12) οι μακεδόνες βασιλείς εθάπτοντο εις τις Αιγές.

Η ονοματοθεσία Αιγές κατά Ρωμαίον έχει άμεσο συγγένεια με ορμητικά νερά, τα οποία κατά την αρχαιότητα εκαλούντο «Αίγες». Εις ανάμνηση του αρχαίου μύθου του Ηροδότου, ότι ξαφνική καταιγίδα που αύξησε τα ορμητικά νερά του ποταμού έσωσε τους τρεις αδελφούς, ονόμασαν την πρωτεύουσά των Αιγές. Εσφαλμένα συνεπώς συνδέονται αι Αιγές με την Εδεσσα, διότι κατά τον Ρωμαίον η ονοματοθεσία δεν έχει σχέση με γεωγραφία αλλά με την μυθολογία της Μακεδονίας.

Τα κατωτέρω αντικειμενικά δεδομένα οδηγούν και μη αρχαιολόγους στην βεβαιότητα ότι εις την Βεργίνα είναι η πόλις των Αιγών.

1) Σε απόσταση δύο χιλιομέτρων βρίσκεται το ανάκτορο των βασιλέων της Μακεδονίας που ήτο το μεγαλύτερο κτίσμα της ελληνιστικής εποχής (17 στρέμματα οικοδομή).

2) Προ του ανακτόρου απεκαλύφθη το θέατρο όπου εδολοφονήθη ο Φίλιππος.

3) Στην περιοχή υπάρχουν 18 μεγάλοι μακεδονικοί τάφοι και

4) Το 1981 απεκαλύφθησαν τείχη της ακροπόλεως 300 μέτρων, θεμέλια πύργων και σωλήνες υδρεύσεως.

Το έμβλημα του ηλίου

Ο χαρακτηρισμός του κ. Φακλάρη ότι ο δεκαεξάκτινος ήλιος της Βεργίνας είναι... «υποτιθέμενο έμβλημα των Μακεδόνων» δεν συμβιβάζεται με τα κατωτέρω δεδομένα.

α) Επί του τάφου ευρέθησαν άλλοι πέντε ήλιοι (αστέρες): 1) δωδεκαδάκτινος ήλιος στην λάρνακα της βασίλισσας, 2) οκτώ ακτίνων σε πολλά χρυσά δισκάρια και 3) σε τρεις ασπίδες με ανάγλυφες παραστάσεις λιονταριών, ανάμεσα στα πόδια των, το μακεδονικό αστέρι (σελ. 226 του βιβλίου «Βεργίνα»).

β) Την αναφορά του Ηροδότου που, παράλληλα προς την ανωτέρω διαβάθμιση των ακτίνων (στον αυτό τάφο, 16 ακτίνες στην λάρνακα του βασιλιά, 12 στης βασιλίσσης και οκτώ στα δισκάρια) αποκαλύπτει γιατί ο δεκαεξάκτινος ήλιος κοσμεί την ταφή του βασιλέως, γεγονός που, αυτό και μόνο, τον καθιστά σύμβολο των αρχαίων Μακεδόνων.

Ο Ηρόδοτος εις το βιβλίον VIII, κεφ. 137 αναφέρει:

«Τρεις αδελφοί από τους απογόνους του Τημένου από το Αργος, ο Γαυάνης, ο Αέροπος και ο Περδίκκας, πέρασαν εις την Ανω Μακεδονίαν εις την πόλιν Λεβαίαν, όπου τους πήρε ο βασιλεύς με μισθόν.

Οταν έμαθε ο βασιλεύς από την βασίλισσα ότι όταν έψηνε το ψωμί του μικρού αδελφού, του Περδίκκα, γινόταν διπλάσιο, το θεώρησε θαύμα και διέταξε τους αδελφούς να φύγουν από το βασίλειό του. Οι αδελφοί ζητούσαν τον μισθό τους. Εκείνη τη στιγμή έμπαινε ο Ηλιος από την καπνοδόχον και τους είπε: "Πάρτε, τον ήλιο αυτό σας δίνω για μισθό". Οι δύο αδελφοί Γαυάνης και Αέροπος έμειναν αποσβολωμένοι, ο μικρός όμως αδελφός, ο Περδίκκας, είπε "Το δεχόμεθα, βασιλέα", και με το μαχαίρι του έκανε κύκλο τρεις φορές και ότι αντλεί τον ήλιο, τον οποίο έβαλε εις τον κόρφο του και έφυγε με τους συντρόφους του».

Οταν κάποιος είπε στον βασιλέα τι έκανε ο μικρός, διέταξε να τον κυνηγήσουν αλλά μια ξαφνική καταιγίδα έφερε πολλά νερά σ' ένα ποτάμι και εμπόδισε τους διώκτας των να συλλάβουν τους τρεις αδελφούς. Ο Περδίκκας, ξεκινώντας από το Βέρμιο, υπέταξε όλην την Μακεδονία και έγινε ο πρώτος βασιλεύς. Οταν (αναφέρει ο Κ. Ρωμαίος, σελ. 262) ο Περδίκκας έβαλε στον κόρφο του τον ήλιο (700 π.Χ.), τον πήρε ως νόμιμη και στο εξής μόνιμη προσωπική ιδιοκτησία του, για να τον κληροδοτήσει στη συνέχεια στους βασιλικούς απογόνους του, που ήταν πολύ φυσικό να τον διατηρήσουν στον μακεδονικό μύθο και να τον κάνουν επίσημο έμβλημα της Μακεδονικής δυναστείας.

Η αναφορά του Ηροδότου, συνδυαζόμενη και με το γεγονός ότι οι Μακεδόνες μετέφεραν τον ήλιο και εις τα ακραία σημεία της Ανατολής, ανατρέπει την υπεραπλούστευσιν του κ. Φακλάρη. Συγκεκριμένα:

1) Εις την «Καθημερινή» της 25/4/1982 δημοσιεύθηκε ψηφιδωτό, με οκτάκτινο ήλιο της Βεργίνας, σε ανασκαφές Γάλλων εις το βασίλειο της Βακτριανής, όπου (όπως παρουσίασε ο καθηγητής Παντερμαλής σε έκθεση του Μεγάλου Αλεξάνδρου) βασίλευσαν 22 έλληνες βασιλείς μετά τον Μέγα Αλέξανδρο. Το ψηφιδωτό το αναδημοσίευσα εις το βιβλίον μου «Πλαστογράφηση της Ιστορίας της Μακεδονίας», σελ. 140.

Ισως δεν είναι τυχαίο το ότι ο πονηρός Γκλιγκόροφ στη νέα του σημαία τοποθέτησε οκτώ ακτίνες.

2) Το Ινστιτούτο Εξωτερικών Υποθέσεων της Σουηδίας σε μελέτη του για την «Ταυτότητα της Μακεδονίας» αναφέρει ότι οι ασπίδες των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχαν τον ήλιο της Βεργίνας.

3) Ακριβά μακεδονικά νομίσματα, όπως τα αργυρά εικοσάδραχμα που έκοψαν οι μακεδόνες βασιλείς, αναφέρει ο Κ. Ρωμαίος (σελ. 270), έφεραν ανάγλυφα επάνω τους το ηλιακό σύμβολο. Τον ήλιο που λάμπει σκορπίζοντας ολόχρυσας ακτίνας.

4) Εις τις εξώπορτες των σπιτιών της φυλής Καλάς του Πακιστάν, που και σήμερα ακόμη λατρεύουν τους θεούς του Ολύμπου και δηλώνουν ότι είναι απόγονοι στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υπάρχει το δεκαεξάκτινο αστέρι της Βεργίνας, που διατηρείται 2.300 χρόνια ως παράδοση στους απογόνους μακεδόνων στρατιωτών, όπως εξάγεται από την φωτογραφία που επισυνάπτω.

Ιστορικά και σύγχρονα δεδομένα για τον χρυσό της Μακεδονίας ανατρέπουν και τον τρίτο ισχυρισμό της κυρίας Παλαγγιά, ότι δηλαδή η μεγάλη ποσότης χρυσού στα κτερίσματα του τάφου μόνο μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου δικαιολογείται.

Ο καθηγητής της Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Αρβανιτόπουλος, ο οποίος υπερθεμάτισε το 1931 πρόταση του διευθυντού της Εθνικής Τράπεζας Θεσσαλονίκης Κυριακοπούλου, προς το υπουργείο Οικονομικών, να επιτραπεί εις τους χωρικούς να συλλέγουν ψήγματα χρυσού εις ποταμούς της Μακεδονίας, σε επιστολές του και άρθρα σε εφημερίδες πληροφόρησε ότι:

α) Ο χρυσός των κτερισμάτων των τάφων όχι μόνο δεν προήρχετο από την Ανατολήν μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, αλλά αντίθετα βεβαίωσε ότι την ιστορική περίοδο οι Μακεδόνες και οι Θράκες πλήρωναν τους φόρους στους Πέρσες σε χρυσό και ότι ο Αλέξανδρος βρήκε πλάκες μακεδονικού χρυσού στα Σούσα («Καθημερινή» 3.10.1931 και «Εθνος» 21.1.1933).

β) Τα χρυσωρυχεία του Φιλίππου συνετέλεσαν όσον ουδείς άλλος παράγων εις την κοσμοκρατορία των Μακεδόνων («Ακρόπολις» 18.1.1933).

γ) Την αφθονία του χρυσού της Μακεδονίας αποδεικνύουν οι περίφημοι «Φιλίππειοι Στατήρες» («Εθνος» 21.1.1933).

Εις άλλην επιστολήν του («Καθημερινή» 22.10.1931) ο καθηγητής Αρβανιτόπουλος αναφέρεται: «Αδαείς και με ακατάσχετη αβελτηρία νεώτεροι Ελληνες υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι εξήντλησαν τα κοιτάσματα χρυσού».

Τον Σεπτέμβριο 1960 ο επικεφαλής της ρουμανικής αντιπροσωπείας για τη γεώτρηση πετρελαίου στη Θεσσαλία, καθηγητής Γεωλογίας Γκρίγκορας, μου είπε: «Ο Φίλιππος είχε πολύ χρυσό που παρήγαγε στη Μακεδονία... Ψάξτε να τον βρείτε».

Δικαίωση του καθηγητού Αρβανιτοπούλου και Γκρίγκορας, όπως αναλύω εις το βιβλίο μου «Κτίστε, Κτίστε, Κτίστε» εις το κεφ. Ορυκτού Πλούτου σελ. 255-326 και ειδικότερα για τον χρυσό σελ. 309-322 αποτέλεσε:

 

1) Η παραγωγή από την εταιρείαν Ηλιοπούλου εις τον Γαλλικόν τον, γνωστόν από την αρχαιότητα, χρυσοφόρον ποταμόν, ενός τόνου και 300 κιλών χρυσού, που βρίσκεται εις την Τράπεζα της Ελλάδος και θα είχαμε σήμερα πλέον των 12 τόνων εις τα αποθέματα της Τραπέζης της Ελλάδος αν λόγω μεγάλης πτώσεως της τιμής του χρυσού δεν ανεστέλετο η παραγωγή.

2) Το ΙΓΜΕ ανεκοίνωσε ότι ενετόπισε: α) 8.000 κιλά προσχωματικού χρυσού σε τέσσερις περιοχές («Βήμα» 31.8.1995) και χρυσοφόρες ζώνες στο Παγγαίο και στην περιοχή Παλαιάς Καβάλας («Καθημερινή» 19.11.1988).

3) Γερμανοί σε επιτόπιον έρευνα το 1979-1981 ενετόπισαν 25 χώρους εις το Παγγαίον, όπου κατά την αρχαιότητα εγένετο εκμετάλλευση χρυσού και αργύρου.

4) Η επαναλειτουργία του Μεταλλείου Ολυμπιάδος.

Ο Ηλίας Κριμπάς, πρόεδρος της εταιρείας ΑΕΕΧ Π. και Λιπασμάτων, ομιλών την 3/10/1976 εις τα εγκαίνια του Μεταλλείου Ολυμπιάδος είπε: «Ο ρεαλισμός, η επιμονή, η καταπληκτική διαίσθηση του Μποδοσάκη Αθανασιάδη, συνετέλεσαν εις το να ξαναζωντανέψουν τα Μεταλλεία Ολυμπιάδος, που άρχισαν να λειτουργούν επί βασιλέως Φιλίππου του Β'».

Με εντολή Μποδοσάκη, παρά τις αντιδράσεις συμβούλων του που υπεστήριζαν ότι ο Φίλιππος εξήντλησε το μετάλλευμα, έγιναν απόπειρες το 1932, το 1953-1956, το 1964 και μόνο το 1967 απεκαλύφθη ότι οι αρχαίοι έφθασαν ως την επιφάνεια της θαλάσσης. Το μετάλλευμα (μικτά θειούχα) περιέχει και χρυσόν και άργυρον.

Το Μεταλλείο Ολυμπιάδος θα τροφοδοτεί: α) Μονάδα μεικτών θειούχων (Ολυμπιάδος, Παγγαίου, Θράκης) για την παραγωγή 3 τόνων χρυσού και 150 τόνων αργύρου ετησίως, αλλά και άλλων προϊόντων, βάσει μελέτης που άρχισε το 1978. Ολοκληρώθηκε στα μέσα του 1981, αλλά η προγραμματισθείσα για τον Δεκέμβριο 1981 θεμελίωση της, ύψους 350 εκατ. δολαρίων, ανεστάλη λόγω των εκλογών. Την 4/3/1983 ανεκοινώθη από τον διοικητή της ΕΤΒΑ κ. Κουμπήν ότι έγινε αναθεώρηση της μελέτης και ανήγγειλε πως η συσταθείσα για τον σκοπό αυτό εταιρεία ΜΕΤΒΑ, οριστκά αποφάσισε για τη θεμελίωση της μονάδος ποσό ύψους 30 δισ. δρχ. με συμμετοχή 80% ΕΤΒΑ και 20% Μποδοσάκη.

β) Μονάδα παραγωγής 2.584 κιλών χρυσού ετησίως, που απεφασίσθη μετά το 1985 με επένδυση Καναδών επιχειρηματιών, από τις σκουριές του Μεταλλείου Ολυμπιάδος.

 

*Δημοσιεύτηκε στο Βήμα την 10-1-1999.