Ιστορικό Ονοματοδοσίας FYROM

Αστικός μύθος μπορεί να ορισθεί μια ιστορία ή/και ένα γεγονός που περιέχει ένα στοιχείο και το οποίο ο αφηγητής το αναπαράγει χωρίς να το έχει ερευνήσει ή ελέγξει. Αυτές τις μέρες, και με αφορμή την κρίση με τα Σκόπια, ξαναθυμηθήκαμε πάλι το ζήτημα της ονοματοδοσίας της FYROM. Δυστυχώς πολλοί , εσκεμμένα ή από αφέλεια, ανακυκλώνουν έναν αστικό μύθο, δηλαδή ότι η Ελλάδα απέρριψε το όνομα Σλαβομακεδονία, ενώ το είχαν δεχθεί οι Σκοπιανοί.  Σε αυτήν εδώ την ανάρτηση, θα προσπαθήσω να ξεσκονίσω λίγο την μνήμη μας ή την γνώση μας, προκειμένου να θυμηθούμε ξανά τα πιο κρίσιμα γεγονότα της περιόδου 1991-1995, δηλαδή πριν την λεγόμενη Ενδιάμεση Συμφωνία.

Το πακέτο Πινέιρο

Το «πακέτο Πινέιρο» (από το όνομα του Πορτογάλου υπουργού Εξωτερικών) παρουσιάσθηκε την 1-4-1992 κα προέβλεπε στο όνομα «Μακεδονία» να συνοδευόταν από επιθετικό προσδιορισμό. Ως καταλληλότερη ονομασία πρότεινε το “Νέα Μακεδονία” (όχι στα σλαβικά) και η συνθέτη ονομασία θα ήταν το νέο συνταγματικό όνομα του κράτους.

Ο Γκλιγκόρωφ και ο υπουργός Εξωτερικών Μαλέφσκι είχαν αφήσει να εννοηθεί ότι θα αποδέχονταν αυτούς τους όρους. Δεν υπήρξε, όμως, ποτέ επίσημη δέσμευσή τους περί αποδοχής. Απλώς, πόνταραν στη δεδομένη άρνηση της Ελλάδας, λόγω της πρόσφατης απόφασης του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών.

Η ελληνική απόρριψη του πακέτου Πινέιρο διευκόλυνε τα Σκόπια να εμφανισθούν εκ του ασφαλούς διαλλακτικά. Και στη συνέχεια έδωσε τροφή στη θεωρία ότι η Αθήνα έχασε μία μοναδική ευκαιρία.

 

Διπλή Ονομασία και Λισσαβώνα

Η νέα μεσολαβητική προσπάθεια τις παραμονές της συνόδου κορυφής εκτυλισσόταν γύρω από τη φόρμουλα της διπλής ονομασίας, που ουσιαστικά ήταν ιδέα της Αθήνας. Η εισήγηση για τη διπλή ονομασία έγινε από τον υφυπουργό Εξωτερικών Τζούνη, μ’ ένα υπόμνημά του στις αρχές Ιουνίου 1992 και έγινε δεκτή δυστυχώς από τον Μητσοτάκη. Ίσως το πρώτο κορυφαίο λάθος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η διπλή ονομασία κατέστη επίσημη ελληνική πρόταση με την επιστολή που ο Έλληνας πρωθυπουργός έστειλε στους έντεκα κοινοτικούς εταίρους στις 23-6-1992, τις παραμονές της συνόδου κορυφής της Λισσαβώνας. Στην επιστολή προτείνονταν οι εξής δυο εναλλακτικές λύσεις:

A. «Η Κοινότητα μπορεί απλώς να δηλώσει ότι είναι έτοιμη να αναγνωρίσει τα Σκόπια κάτω από όποιο όνομα επιλέξει αυτή η Δημοκρατία, με την προϋπόθεση ότι δεν περιλαμβάνει το "Μακεδονία σ’ αυτό».

B.«Μπορούμε να πούμε στα Σκόπια ότι θα τα αναγνωρίσουμε με όποιο όνομα επιλέξουν, το οποίο δεν θα περιλαμβάνει το "Μακεδονία", αλλά θα έχουν την ελευθερία να αυτοαποκαλούνται με όποιο όνομα επιθυμούν».

 

Παρά το γεγονός ότι στην απόφαση της Λισσαβώνας δεν γινόταν αναφορά στη διπλή ονομασία, η γραπτή δέσμευση της Αθήνας παρέμενε σε ισχύ όπως και γενικά η πολιτική της.  
Σε αυτό το σημείο,  θέλω να προσθέσω το εξής: μετά από προσωπικές μαρτυρίες ατόμων που μου εκμυστηρεύτηκαν την άποψη τους για τα γεγονότα της αποχής, και τα οποία αν θέλετε τα λαμβάνετε υπόψη: οι ενεργοί διπλωμάτες του ΥΠΕΞ εκείνης της περιόδου ήταν αρνητικοί στα περί διπλής ονομασίας. Αλλά ως συνήθως το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν τους άκουσε.
Οι Σκοπιανοί σε αυτήν την πρόταση ήταν ξεκάθαροι στο τι θα δεχόντουσαν: Ο Γκλιγκόροφ, σε επίσημη δήλωση για μερική αποδοχή συνθέτης ονομασίας έγινε αργότερα στο Κοινοβούλιο (9-12-1992), είχε πει τότε ότι ήταν έτοιμος να αποδεχθεί την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκόπια)» για διεθνή χρήση, υπό την προϋπόθεση ότι στο εσωτερικό θα παρέμενε το συνταγματικό όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας».
Δηλαδή πήραν την «άθλια» ελληνική πρόταση, και φυσικά την εκμεταλλεύτηκαν πολιτικά και διπλωματικά όπως ήθελαν αυτοί, με πολύ επιτυχημένο τρόπο όπως φάνηκε αργότερα όπως π.χ. η παροχή οικονομικής βοήθειας από την ΕΕ.
Τέλος, η απόφαση της Λισσαβόνας ήταν η τελευταία διεθνής επιτυχία που έκφραζε την πολιτική περί «απάλειψης του όρου Μακεδονία από το Σύνταγμά της FYROM». Ήταν μία τακτική επιτυχία, αλλά όχι στρατηγική, μία επιτυχία που γκρεμίστηκε σχεδόν μέσα σε ένα μήνα από  τους «εταίρους» της ΕΕ, όπως π.χ. το Η.Β. που αποκαλούσε ευθέως τα Σκόπια ως Μακεδονία.

 

Βανς, Όουεν και Αχρίδα

Tο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για την ένταξη των Σκοπίων στον ΟΗΕ ως FYROM στις αρχές του 1993, έδινε παράλληλα και εντολή διαμεσολάβησης στους Βανς και Όουεν. Οι δύο ολοκλήρωσαν σύντομα την αποστολή τους. Τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης ετοιμάσθηκαν με τη συνεργασία των δυο πλευρών. Το όνομα που πρότειναν οι μεσολαβητές ήταν το “Νοβαμακεντόνια”, η σλαβική έκδοση του “Νέα Μακεδονία” (14-5-1993). Όπως αναμενόταν, η συμφωνία σκάλωσε στο ζήτημα της ονομασίας κι όχι στα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Η Αθήνα προχώρησε στην απόρριψη της προτεινόμενης ονομασίας την 28-5-1993 και 2 μέρες αργότερα, η κυβέρνηση των Σκοπίων απέρριψε όχι μόνο την πρόταση των Βανς και Όουεν, αλλά και κάθε συνθέτη ονομασία.

Λίγες ημέρες μετά την απόρριψη της πρότασης των Βανς και Όουεν, έγινε η συνάντηση Μιλόσεβιτς - Γκλιγκόρωφ στην Αχρίδα (31-5-1993). Ο πρώτος πίεσε τον δεύτερο να αποδεχθεί το όνομα Σλαβομακεδονία ή τουλάχιστον το “Σλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Ο πρόεδρος της FYROM δήλωσε ότι, ακόμα και εάν το δεχόταν, δεν θα μπορούσε να το περάσει από τη Βουλή. Βασικό επιχείρημα του Γκλιγκόρωφ ήταν ότι μία τέτοια ονομασία δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από την πολυπληθή αλβανική κοινότητα της χώρας του. Ο Γκλιγκόρωφ απέρριψε το Σλαβομακεδονία, κυρίως επειδή προσπαθούσε να επιβάλει σκέτο το “Μακεδονία”. Ο Μιλόσεβιτς είπε όλα αυτά στον πρέσβη Ελευθέριο Καραγιάννη (3-6-1993) για να τα διαβιβάσει στην Αθήνα.

 

Επίλογος

Είναι φανερό από τα παραπάνω, ότι τα Σκόπια, ουδέποτε υποχώρησαν από την θέση τους, που είναι ουδεμία αλλαγή στο συνταγματικό τους όνομα. Μάλιστα εκείνη την περίοδο κλιμάκωσαν τις προκλήσεις όπως  η υιοθέτηση  ως σημαία τον δεκαεξάκτινο ήλιο της Βεργίνας, ένα έμβλημα που έγινε γνωστό με τις ανασκαφές του Ανδρόνικου, αλλά ιστορικά ήταν ένα πανελλήνιο σύμβολο, που το έβρισκες στην αρχαία Αθήνα, στην Σπάρτη ακόμα και στον Πόντο. Η απόφαση των Σκοπιανών απέδειξε την εμμονή τους όχι μόνο στο σφετερισμό της ελληνικής ιστορίας, αλλά και στις επεκτατικές βλέψεις τους προς την ελληνική Μακεδονία, μη διστάζοντας να προβαίνουν σε ανοιχτές προκλήσεις προς την Αθήνα. Αυτό το κράτος  ποτέ δεν υποχώρησε στην στρατηγική υπεράσπισης του συνταγματικού της ονόματος. Αντίθετα μ’ εμάς, όπου οι συνεχείς υποχωρήσεις(π.χ αναγνώριση ως FYROM με το όνομα Μακεδονία στις 7-4-1993),  μας έχουν φέρει στα σημερινά αποτελέσματα.