ΟΧΡΑΝΑ

Μέρος 1ο

Ο Σλαβικός όρος "Οχράνα" (άμυνα) ήταν ένα γενικός, συλλογικός όρος που χρησιμοποιήθηκε για τα ένοπλα σώματα των Βουλγαριζόντων Σλαβοφώνων στην Μακεδονία κυρίως στην Καστοριά 'Εδεσσα και Ανατολική Μακεδονία στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε αυτό το 1ο μέρος θα αναλύσουμε τα γεγονότα στην Δυτική Μακεδονία.

Τα ένοπλα αυτά σώματα οργανώθηκαν από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς (με την υποστήριξη Βουλγαρικών εθνικιστικών κύκλων) για την καταδίωξη των Ελληνικών ανταρτικών τμημάτων, κυρίως του ΕΛΑΣ, αλλά τις σχετικές πρωτοβουλίες είχαν αναλάβει κύκλοι της Βουλγαρο-μακεδονικής οργάνωσης VMRO.

'Ετσι, η ίδρυση και η δράση της Οχράνας, ενός όρου συμβαπκού, που δεν απαντάται στις επίσημες πηγές, συνδέεται άμεσα με την πολιτική της VMRO. Πτυχές της δράσης της Οχράνας έχουν Θίξει Έλληνες (και ξένοι) ιστορικοί. Αλλά πάντα υπήρχε το πρόβλημα της πρόσβασης σε πρωτογενές αρχεικό υλικό κυρίως από την πλευρά της Βουλγαρίας και Ιταλίας.

Ο τρόπς δράσης της ήταν ο κλασικός τρόπος των κομιτατζίδικων οργανώσεων :

• συνδυασμός ήπιας και σκληρής μεθόδου.
• προσέλκυση με παροχές και υποσχέσεις
• τρομοκράτηση ή εξόντωση των δυάρεστων -δυστροπούντων και αντιδρούντων

Συντονιστής και ιθύνων νούς ήταν ο Βούλγαρος υπολογαγός Αντών Κάλτσεφ. Ο Κάλτσωφ γεννήθηκε στην Καστοριά όπου μετά την συνθύκη του Νειγύ έφυγε από την Ελλάδα μαζί με την οικογένεια του στην Βουλγαρία.

Στις 5 Μαρτίου 1943 ιδρύθηκε στην Καστοριά "Βουλγαρο-Μακεδονικό Επαναστατικό Κομιτάτο" με Πρόεδρο τον Παντελή Μακρή (Pando Μαkτίeν) από τη Μεσοποταμία και Αντιπρόεδρο τον Λουκά Διαμανίδη (Luka Dίmaνον) από την Κρανιώνα Καστοριάς. Σκοπός του Κομιτάτου ήταν η καθοδήγηση της ένοπλης δράσης των βουλγαριζντων σλαβοφώνων κατά των ανταρτών.

Στις 6 Μαρτίου το Κομιτάτο απηύθυνε έκκληση προς τον διοικητή της βουλγαρικής μεραρχίας στο Μοναστήρι, συνταγματάρχη IvanMarinov, στην οποία τονιζόταν ότι ο βονλγαρικός πληθυσμός εξεγέρθηκε εναντίον της Ελληνικής διοίκησης και των ανταρτών και παρακαλεί να του παρασχεθεί βοήθεια σε τουφέκια, πυρομαχικά, άρβηλα, στολές και σε έμπειρους οπλαρχηγούς. Το Κομιτάτο ζήτησε επίσης από τη Βουλγαρική κυβέρνηση και τον βασιλιά την ένωση της νοτιο-δυτικής Μακεδονίας με τη Βουλγαρία. Αλλά ο Μαrίnον, χωρίς να έχει εντολή από το Υπουργείο Πολέμου, φάνηκε ιδιαίτερα επιφυλακτικός.

Αντιπροσωπεία του Κομιτάτου επισκέφθηκε τη Σόφια και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Bogdan Filov, τον Υπουργό Πολέμου Teodosij Daskalov και τον Υπουργό Εξωτερικών Ιναη Ρορον, χωρίς να αποσπάσει κάποια συγκεκριμένη υπόσχεση για βοήθεια, διότι το επίσημο βουλγαρικό κράτος δεν ήθελε να αναμιχθεί φανερά στα τεκταινόμενα στην ιταλική ζώνη κατοχής. Στον περιφερειάρχη Μοναστηρίου, Dragomir Dimitrov, που επισκέφθηκε στις αρχές Μαρτίου τη Σόφια, ο Filov συνέστησε ο Βουλγαρικός πληθυσμός να μην εμπλακεί στην κρίση που ανέκυψε στις Ελληνο-Ιταλικές σχέσεις. Ηθική υποστήριξη και ανθρωπιστική βοήθεια εξασφάλισε ωστόσο η αντιπροσωπεία του Κομιτάτου από τη VMRO και τη φοιτητική οργάνωση Sar (μέλος της οποίας ήταν και ο μετέπειτα σνοφίτης Μιχάλης Κεραμιτζής), που διοργάνωσαν και συγκέντρωση συμπαράστασης με το σύνβημα "όλα για την Καστοριάι. 'Ετσι, οπλισμό παρείχαν σε πρώτη φάση οι Ιταλοί. Κυρίως με όπλα του πρώην Ελληνικού στρατού εξοπλίστηκαν μέχρι τα μέσα Απριλίου 1943 1600 βουλγαρίζοντες, που αποτέλεσαν ένα είδος αστυνομικής δύναμης, γνωστής με το λαϊκό όνομα Οχράνα.

Οι Οχρανίτες χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες, στα μετακινούμενα αποσπάσματα και στα αμετακίνητα αποσπάσματα.

• Τα αμετακίνητα αποσπάσματα, αποτελούμενα από 20-30 άτομα, είχαν αποστολή να προστατεύουν τα χωριά των βουλγαριζόντων από τις επιθέσεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ και ελληνικών πατριωτικών οργανώσεων.
• Τα μετακινούμενα αποσπάσματα είχαν ως αποστολή τη συνεχή καταδίωξη των ελληνικών ενόπλων τμημάτων στο νομό. Οι Οχρανίτες φορούσαν δίκωχο μετααρχικά "ΙΒΚ SIM", Italo-Belgarskί Komitet, Svoboda ili Smaacutert Ιταλο-Βουλγαρικό Κομιτάτο, "Ελευθερία ή Θάνατος", απομίμηση του εμβλήματος της VMRO του Μεσοπολέμου.

Η πόλη της Καστοριάς για λόγους ασφάλειας περιβλήθηκε με συρματοπλέγματα και εντός της πόλης στήθηκαν οδοφράγματα. 'Ετσι, απομονώθηκε εντελώς από την υπόλοιπη Μακεδονία.

Νότια της πόλης κυριαρχούσαν οι Έλληνες αντάρτες, ενώ βόρεια οι Οχρανίτες.

Οι Οχρανίτες υποδείκνυαν στον Venier τα σπίτια των ελλήνων και των "κακών βουλγάρων", δηλαδή των Ελληνοφρόνων Σλαβοφώνων, πον καταστρέφονταν από την Ιταλική αεροπορία και το πυροβολικό.

'Ετσι, στο Άργος Ορεστικό τον Μάρτιο του 1943 καταστράφηκαν από την ιταλική αεροπορία και το πυροβολικό και 11 σπίτια Ελλήνων σλαβοφώνων (Απόστολος Παπαλαζάρου, Μηνάς Κατσελάς, Αργύριος Κατσελάς, Φίλιππος Μηλιώνης, Ηλίας Κυριατζής, Βασίλειος Κοτσάνης, Χρήστος Μαραδής, Κοσμάς Γούβρος, Γρηγόριος Μέλιος, Νικόλαος Μέ­λιος, Πέτρος Μπατσέλας). Το χωριό Αγία Κυριακή ισοπεδώθηκε. Καταστράφηκαν και τα 80 σπίπα του χωριού, που είχε 420 κατοίκους (20 σπίτια ανήκαν σε 120 Έλληνες σλαβόφωνους και 58 σε 300 έλληνες). Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και σε άλλα χωριά. Οι αντάρτες προέβαιναν με τη σειρά τους σε αντίποινα και σε απαγωγές βουλγαριζόντων σλαβοφώνων, ως μέσου πίεσης για την απελευθέρωση ελλήνων που αιχμαλωτίστηκαν από την Οχράνα. Ο Venier αρνήθηκε κατηγορηματικά να αναλάβει οποιαδήποτε δέσμευση σε ουσιαστικά πολιτικά θέματα που αφορούσαν τους Οχρανίτες και τη Βουλγαρική πλευρά, όπως την κατάλυση των Ελληνικών διοικητικών αρχών, τη λειτουργία Βουλγαρικών εκκλησιών και σχολείων ή την ένωση της περιοχής με τη Βουλγαρία. Οι Βούλγαροι ήδη εφάρμοζαν αυτήν την πολιτική στην Ελληνική Ανατολική Μακεδονία και Θράκη καθώς και στην Γιουγκοσλαβική Μακεδονία.

Ο Venier αρκέστηκε μονάχα στην τοποθέτηση Σλαβόφωνων κοινοταρχών σε Βουλγαρίζοντα χωριά. Θεώρησε επίσης ανώφελη την παρουσία Βούλγαρου στρατιωτικού συνδέσμου στο ιταλικό φρουραρχείο της Καστοριάς.

Πηγές

1. Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος, Σπυρίδων Σφέτας, 2001
2. Λεηλασία Φρονημάτων, Γ. Κολλιόπουλος,1994
3. Άπό το Μακεδονικό Ζήτημα στην εμπλοκή των Σκοπίων, Σαράντος Καργάκος,1993