Αντώνης Φωστηρίδης (Αντών Τσαούς)

Κέλμε Πούλγκαρ κέλμε πενίμ ιστουμέ
Αντών-τσαους τερλέρ πενίμ ισμιμέ
κέλμε Πούλγκαρ πουσμάν όλουρσουν
ουρούμ τσετελερινέ κουρπάν όλουρσουν


Βούλγαροι μην έρχεστε μην έρχεστε πάνω μου
Αντών-τσαους είναι το όνομα μου
Βούλγαροι μην έρχεστε γιατί πικρά θα μετανιώστε
Στους Ρωμιούς αντάρτες θα γίνετε πρόβατα για σφαγή
(ποντιακό τραγούδι στα τουρκικά για τον Αντώνη Φωστηρίδη)


Ο Αντώνης Κυριάκου Φωστηρίδης γεννήθηκε στο Ερουκλί  Μπάφρας του Πόντου το 1912 και ήταν κάτοικος Κρηνίδων Καβάλας όπου εργαζόταν ως αγροφύλακας. Στον στρατό υπηρέτησε ως λοχίας και γι' αυτό πήρε το προσωνύμιο Τσαούς με το οποίο και ήταν κυρίως γνωστός. Ο πατέρας του, Κυριάκος, ήταν αντάρτης στον Πόντο το διάστημα 1916-1922. Το πιθανότερο είναι πως ο Φωστηρίδης εγκατέλειψε τις Κρηνίδες για να βγει στο βουνό το φθινόπωρο του 1942 καταδιωκόμενος από τις βουλγαρικές Αρχές με την κατηγορία της δολοφονίας της συζύγου του. Επειδή η φήμη αυτή είναι διαδομένη στην αριστερά θα μπορούσε να θεω­ρηθεί ως συκοφαντία των πολιτικών του αντιπάλων και δεν θα άξιζε ιδιαίτερης προσοχής καθώς η πλευρά αυτή προφανώς θέλει να μειώσει τα κίνητρα εξόδου του αρχηγού των ε­θνικιστών ανταρτών στην περιοχή στο αντάρτικο, αφού τον θεωρεί κοινό εγκληματία. Από την πλευρά της δεξιάς το γεγονός αποσιωπάται πλήρως, αφήνεται δε να εννοηθεί ότι ο Φωστηρίδης διωκόταν από τις βουλγαρικές αρχές για την αντιστασιακή του δραστηριότητα η οποία όμως, το 1942, δεν είναι τέτοια που να δικαιολογεί την καταδίκη του από στρατοδι­κείο ερήμην στις 7.11.1942 (Φωνή των αγωνιστών Νοέμβριος 1984: αρ. φ. 178). Σχετικά με την κατηγορία για το φόνο της γυναίκας του, τα στοιχεία που υπάρχουν δείχνουν ότι α­ποτελεί πραγματικό γεγονός, οπότε πρόκειται μάλλον για κοινό μυστικό. Το γεγονός της ποινικής δίωξης του Αντώνη Φωστηρίδη για το φόνο της γυναίκας του επιβεβαίωσε και ο Βούλγαρος ιστορικός Ντασκαλώφ που έχει μελετήσει τα σχετικά βουλγαρικά αρχεία ( προσωπική επικοινωνία του ιστορικού Τάσου Χατζηαναστασίου με τον βούλγαρο ιστορικό, Σόφια 17.9.1992). Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν μπορεί να μειώσει την προσφορά του Φωστηρίδη στην Εθνική Αντίσταση. Πρέπει εξάλλου να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι σε μια τόσο βίαιη υπόθεση όπως ο ανταρτοπόλεμος, ανα­δεικνύονται σε ηγετικές φυσιογνωμίες συνήθως αυτοί που μπορούν να ασκήσουν βία με τον πιο αποφασιστικό και αποτελεσματικό τρόπο.

Σύντομα ο Φωστηρίδης αναδείχθηκε....
 αρχηγός ανταρτικής ομάδα 15-17 αντρών, κυρίως συγχωριανών του. Στη συνέχεια ήρθε σε επαφή με άλλες μικρές ανεξάρτητες ομάδες όπως του Παντελή Παπαδάκη που δρούσε στο Φαλακρό Δράμας, του Αναστάσιου Αβραμίδη που δρούσε στο δάσος ms Ελατιάς (Καρά-ντερε) και του Θεόδωρου Μικρόπουλου που δρούσε οτο Μπαϊράμ-τεπε. Η πρωτοβουλία του Φωστηρίδη να εξοντώσει με αιφνιδιαστική επίθεση το μικρό τμήμα του ΕΛΑΣ στο Τσάλ-νταγ την Πρωτοχρονιά του 1944, κυρίως όμως η σκληρότητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία ενήργησε στην προκειμένη περίπτωση, τον καθιέρωσαν ως αδιαφιλονίκητο αρχηγό των εθνικιστών ανταρτών στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.


Τον Φεβρουάριο του 1944 μάλιστα ορίστηκε και επίσημα Γενικός Αρχηγός των «Εθνικών Αντιστασιακών Ομάδων» (ΕΑΟ) με τις ευλογίες της κυβέρνησης του Καΐρου και του Συμμαχικού Στρατηγείου τη Μέσης Ανατολής. Το τελευταίο ανέλαβε να ενισχύσει τις ΕΑΟ σε όπλα, υλικά και χρήματα με εισήγηση του Βρετανού συνδέσμου αξιωματικού Μίλερ, που είχε στο μεταξύ μεταπηδήσει στους εθνικιστές αντάρτες εγκαταλείποντας τον ΕΛΑΣ. Ο Φωστηρίδης πήρε μέρος σε πολλές μάχες κατά του βουλγαρικού στρατού και τραυματίστηκε επανειλημμένα.


Φαίνεται πάντως ότι είχε αναπτυχθεί μια ιδιαίτερα φιλική σχέση και προφανώς ιδεολογική ταύτιση με τον Βρετανό σύνδεσμο Μίλλερ, αφού ο τελευταίος εκτός από τις κολακευτικές αναφορές του προς τους ανωτέρους του, επιχείρησε κατά την απελευθέρωση να εξασφαλίσει την προνομιακή μεταχείριση των ΕΑΟ από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας αλλά και τη νέα βουλγαρική κυβέρνηση αποσκοπώντας παράλληλα στον αποκλεισμό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Εκεί έχουμε και την συμφωνία του Βουλγαρικού Στρατού με τον Φωστηρίδη-μέσω αντιπροσωπείας  των ΕΑΟ- και κατόπιν της μεσολάβησης του Μίλλερ ώσπου τελικά η υπηρεσία του αναγκάστηκε να ανακαλέσει τον Βρεττανό εξαιτίας και αυτού του γεγονότος δηλαδή της αυθαίρετης πρωτοβουλίας του. Ο Στέφανος Σαράφης(ΕΛΑΣ σελ. 425) παραθέτει έγγραφο του Αντών Τσαούς προς τον Θεόδ. Μητρόπουλο καπετάνιο των τμημάτων του όπου αναφέρει:

«Σήμερον μεσολαβούντος του ταγματάρχη κ. Μύλλερ (Αγγλος στρατιωτικός σύνδεσμος) ελάβομεν επαφή μετ’ αντιπροσώπου του βουγάρου στρατιωτικού διοικητού Δράμας. Αύριον από της 9ης ώρας θ’ αρχίσωσι διαπραγματεύσεις με βουλγάρους αξιωματικούς δεόντως εξουσιοδοτημένους εν Δράμα. Ως βάσιν των συνενοήσεων εθέσαμεν:

1) Την τήρησιν της τάξεως παρά των βουλγαρικών στρατιωτικών αρχών μέχρι νεωτέρας αποφάσεως εν Δράμα».

2) Την κατάληψιν παρ’ ημών των πέριξ της Δράμας χωριών προς απαγόρευσιν εισόδου εις αυτήν κομμουνιστών.

3) Την παρέλασιν τμήματος ανταρτών μας εν τη πόλει Δράμας και την έξοδον αυτού μετά την διά λόγου διαφώτισιν του λαού. Κατόπον των ανωτέρω παρακαλώ ν’ αποφύγετε πάσαν σύγκρουσιν μετά των βουλγάρων Νικηφόρου και περιφερείας. Ομοίως παρακαλούμεν όπως τηρήσετε την δύναμιν υμών συγκεντωμένην εις Ζαχαριές έτοιμην προς κίνησιν εις πρώτην διαταγή.

Ο αρχηγός Αντώνιος Φωστερίδης (Τσαούς Αντών)»,

Ο Γρηγόρης Φαράκος  γράφει για αυτό το ζήτημα (Σχέσεις ΚΚΕ και Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου, σελ. 137, σημ.559):

Με την εγκαθίδρυση της νέας εξουσίας (9 Σεπτεμβρίου 1944), σε αρκετά τμήματα του εν Ελλάδι βουλγαρικού στρατού σημειώνονται εξεγέρσεις υπέρ του νέου καθεστώτος και οι αρχηγοί του παίρνουν επαφή με τις αντίστοιχες οργανώσεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, τις βοηθούν στην αντιμετώπιση των αντιπάλων τους (κυρίως του Αντόν Τσαούς) και τις διευκολύνουν ν’αναλάβουν αυτές τις διοικητικές υπηρεσίες των περιοχών τους, στο βαθμό που αποσύρεται ο βουλγαρικός στρατός. Έτσι, συμβαίνει, για παράδειγμα, στις Σέρρες, την Ξάνθη (12 Σεπτεμβρίου)
Αντιθέτως, οι διοικήσεις άλλων τμημάτων, όπως του βουλγαρικού 2ου Σώματος στρατού (αρχηγός ο Ασέν Σιράκοφ), μένουν πιστές στο παλιό καθεστώς και υπογράφουν συμφωνία με τον Αντόν Τσαούς (18 Σεπτεμβρίου) για παράδοση σε αυτόν των μεγάλων πόλεων. Αργότερα, όμως, 29 Σεπτεμβρίου, ο Σιράκοφ, μετά την εξέγερση των υπ’αυτόν δυνάμεων, μεταστρέφεται υπέρ του νέου καθεστώτος και στέλνει διαταγή για “φιλικές σχέσεις με το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ”.

Ο Φωστηρίδης ωστόσο δεν εγκατέλειψε την πολεμική δράση, ενώ παράλληλα καλλιεργούσε πολιτικές φιλοδοξίες. Τον Δεκέμβριο του 1944 βρέθηκε στην Αθήνα όπου πήρε μέρος σε μάχες κατά του ΕΛΑΣ όπου η πιο χαρακτηριστική ήταν αυτή στου Μακρυγιάννη(Τάσος Χατζηαναστασίου στο συλλογικό βιβλίο «Οι άλλοι καπεταναίοι»,σελ 310). Τον Αύγουστο του 1948 του απονεμήθηκε ο βαθμός του αντισυνταγματάρχη πυροβολικού και ορίστηκε διοικητής του «Τάγματος Φωστηρίδη» στο οποίο στρατεύ­τηκαν πολλά πρώην μέλη των ΕΑΟ. Το 1952 εξελέγη βουλευτής Δράμας με τον «Ελληνικό Συναγερμό». Πέθανε από ανίατη ασθένεια στις 30 Αυγούστου 1979 στη Δράμα.

Λόγω της αποφασιστικότητας αλλά και επιθετικότητας με την οποία αντιμετώπισε στην περίοδο της Κατοχής τον ΕΛΑΣ, καθώς και εξαιτίας της ενεργού συμμετοχής του στον Εμφύλιο Πόλε­μο με τον Ελληνικό Στρατό, αντιμετωπίζεται με μεγάλη εχθρότητα από τις αρι­στερές πηγές (Βαλιούλης 1985, Χατζηκαλογιάννης 1986, ΠΟΑΕΑ Καβάλας 1995). Από την άλλη πλευρά όμως του πολιτικού φάσματος, αντιμε­τωπίζεται ως ήρωας (Παπαθανασίου 1988, Αντωνιάδης 1997: 1ος τόμος, 9-12). Το αποτέλεσμα της πόλωσης αυτής είναι να μην υπάρχει ως τώρα μια επι­στημονική, νηφάλια και αμερόληπτη, παρουσίαση της ζωής και της δράσης του ανθρώπου που αποτέλεσε ηγετική μορφή στην ένοπλη αντίσταση κατά της βουλ­γαρικής κατοχής.

Για τα παραπάνω χρησιμοποιήθηκε σαν βασική δευτερογενής πηγή το βιβλίο του Τάσου Χατζηαναστασίου με τον τίτλο «Αντάρτες και Καπεταναίοι» των εκδόσεων Κυριακίδη.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΑΝΕΩΣΗ: 20-1-2010