Συλλαλητήρια της δεκαετίας του 90: Έκφραση της Μακεδονικής ταυτότητας

Πολλά γράφτηκαν για τα συλλαλητήρια της δεκαετίας του 90. Αυτοί που ήταν αντίθετοι, τα χαρακτήριζαν ως έκφραση του Ελληνικού εθνικισμού(σύμφωνα με την εθνομηδενιστική αντίληψη), άλλοι δεν συμμετείχαν διότι  δεν ήθελαν να δώσουν το παρών σε πανηγύρια που οργανώνει το κράτος και η εκκλησία κ.λ.π.. Αυτοί που ήταν υπέρ τα χαρακτήριζαν ως μέσο πίεσης ή πατριωτική έκφραση κ.λ.π..

Το πραγματικό ερώτημα είναι τι οδήγησε εκατομμύρια  κόσμο τότε στους δρόμους και κυρίως τι έκφραζαν οι εκδηλώσεις αυτές. Την απάντηση κατά εμέ, την δίνει ένα απόσπασμα(Ελληνικές λαϊκές κινητοποιήσεις για το δικαίωμα στην ταυτότητα) από μία διάλεξη του ιστορικού Δρ Κωφού(o οποίος εκείνη την εποχή ήταν «Επισκέπτης Καθηγητής» στο Greek Studies στο Brasenose College του πανεπιστημίου της Οξφόρδης), η οποία έλαβε χώρα την 23-2-1996 στο Λονδίνο στο «Hellenic Centre» του Λονδίνου,  και την οποία οργάνωσε η «Ένωση Μακεδόνων Μ. Βρετανίας». Σε αυτό το απόσπασμα ο Δρ Κωφός επισημαίνει για μία ακόμη φορά το ζήτημα της Μακεδονικής ταυτότητας και πως αυτή έκανε τόσο κόσμο να κατεβεί στους δρόμους και να διαδηλώσει την πίστη τους στην πολιτιστική τους ταυτότητα και κληρονομιά. Για να μην μακρηγορώ συνέχεια στο απόσπασμα:

Ερχόμαστε τώρα στο καίριο σημείο που αποτελούσε - και αποτελεί - την ουσία του προβλήματος, δηλαδή τη διένεξη γύρω από την ταυτότητα και εθνική κληρονομιά των λαών που ζουν στον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας. Στην περίοδο 1991-1993 διακρίνουμε δυο επίπεδα ελληνικής δραστηριότητας. Την επίσημη-διπλωματική, που περιορίζεται στο θέμα του ονόματος και, από το φθινόπωρο του 1992, στην αφαίρεση του συμβόλου του "Ηλιου της Βεργίνας". Και την ανεπίσημη, που εκδηλώνει μαζικά, αλλά ασυντόνιστα και με* έντονο συναισθηματισμό, τη λαϊκή αντίδραση, σε κάθε ενέργεια τρίτων που αποπειρώνται να αμφισβητήσουν όχι μόνο το όνομα αλλά και στοιχεία της ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού στη γη της Μακεδονίας.

Επειδή εκείνες οι λαϊκές εκδηλώσεις - οι πραγματικά πηγαίες - έχουν βρεθεί σήμερα στο εδώλιο της κριτικής από μια άλλη πλευρά, των "σούπερ-ρεαλιστών", απαιτείται μία ψύχραιμη ανάλυση του φαινομένου αυτού.

Ασφαλώς διαπιστώσεις όπως , "το όνομα μας είναι η ψυχή μας" απέδιδαν τον ψυχισμό του ελληνικού λαού και προκαλούσαν ρίγη συγκίνησης. Στους Ελληνες, βέβαια. Στα ψυχρά γραφεία των διαφόρων Foreign Offices, State Departments αλλά και διαφόρων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) τα συνθήματα αυτά αντιμετωπίζονταν μάλλον με αδιαφορία και με σκωπτικά ή εχθρικά σχόλια για "ελληνικό εθνικιστικό παροξυσμό". Κι αυτό, γιατί όλες αυτές οι ελληνικές κινητοποιήσεις, στη λογική των τρίτων, εξυπηρετούσαν απλά την αποσταθεροποίηση του κρίκου "Σκόπια". Ενός κρίκου απόλυτα αναγκαίου για εκείνους που άπλωναν γΰρω από τη Σερβία του Μιλόσεβιτς τη σκληρή αλυσσίδα της πολιτικής και οικονομικής απομόνωσης.

Ήταν άδικη η εντύπωση αυτή για όλους εκείνους τους αγνούς Έλληνες πατριώτες, μέσα και έξω από την Ελλάδα, που αγωνίσθηκαν, ξόδεψαν, κατέβηκαν στους δρόμους κατά εκατοντάδες χιλιάδες για να διαδηλώσουν την πίστη τους στην πολιτιστική τους ταυτότητα και κληρονομιά αλλά και για τη διασφάλιση,, μακροπρόθεσμα, της εδαφικής ακεραιότητας της ελληνικής Μακεδονίας.

Για τους Μακεδόνες - για τους Έλληνες γενικώς - στα λαϊκά εκείνα ξεσηκώματα του 1992-93 δεν υπήρχε μίσος για κάποιο εχθρό, ούτε προσπάθεια υπόσκανης της σταθερότητας και εδαφικής ακεραιότητας γειτονικής χώρας και λαού. Αρα, δεν ευσταθούσε λόγος για "εθνικιστική υστερία." Οι εκδηλώσεις εκείνες έκφραζαν μια γενική "αγωνία". Ότι, δηλαδή ο κίνδυνος μονοπώλησης του μακεδόνικου ονόματος κι η υφαρπαγή του συμβόλου του "Ήλιου της Βεργίνας" θα οδηγούσαν βαθμιαία σε μια κατάσταση που θα στερούσε τον ελληνικό λαό από βασικά συστατικά της ταυτότητας και της ιστορικής του κληρονομιάς. Πιό συγκεκριμένα: η ανάδειξη και η διεθνής αναγνώριση ανεξάρτητου κράτους με το όνομα Μακεδονία, σε συνδυασμό με μια μακρόχρονη διαδικασία ενός είδους "πολιτιστικού ιμπεριαλισμού" - όπως αυτός έχει αποτυπωθεί στα εκδοθέντα το 1992-1993 σχολικά εγχειρίδια ιστορίας και γεωγραφίας του Υπουργείου Παιδείας της FY ROM - οδηγούσαν στο αδήριτο συμπέρασμα: on, at λίγα χρόνια, κάθε τι που θα είχε εκπορευθεί από τη Μακεδονία στο διάβα των αιώνων, κάθε n που θα προερχόταν στο μέλλον από τη Μακεδονία, θα ταυτιζόταν με το μακεδονικό κράτος των Σκοπίων. Οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις ήταν φανερές με γυμνό οφθαλμό. Για όσους ήθελαν να δουν. Δυόμιση εκατομμύρια Ελληνες της ελληνικής Μακεδονίας θα κατέληγαν να θεωρούνται ότι βρίσκονται στην πατρώα γη τους της Μακεδονίας "κατακτητικώ δικαίωματι", δηλαδή σ'ένα χώρο που πολιτιστικά, εθνολογικά δεν τους ανήκει!

Άρα (Η κινητοποιήσεις εκείνες δεν εξέφραζαν απλά την αγωνία, αλλά και διαμόρφωναν τα πλαίσια ενός αγώνα για την προάσπιση ενός διεθνώς αναγνωρισμένου συλλογικού ανθρώπινου δικαιώματος ενός ολόκληρου λάου: του δικαιώματος στην ταυτότητα και την ιστορική και πολιτιστική του κληρονομιά, στην οποία το μακεδονικό όνομα ήταν η ορατή πλευρά μόνο του παγόβουνου.

Παρά τις αδυναμίες της κρατικής ενημέρωσης στη διεθνή προβολή των ελληνικών θέσεων στο καίριο θέμα της ταυτότητας-identity, οι καθαυτό διπλωματικές προσπάθειες φάνηκαν να σημειώνουν ικανοποιητικά αποτελέσματα στις διαπραγματεύσεις στον ΟΗΕ, την άνοιξη του 1993. Στο Μνημόνιο των Vance-Owen, έγιναν δεκτές ρήτρες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αφετηρία για παραπέρα ουσιαστικό διάλογο με τη FYROM στα ευαίσθητα θέματα ταυτότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς. Το σχετικό με το ζήτημα αυτό εδάφιο αναφέρει:

Έκαστο μέρος αναλαμβάνει την υποχρέωση να μη χρησιμοποιεί σύμβολα, ονόματα, σημαίες, μνημεία ή εμβλήματα που αποτελούν μέρος της ιστορίας ή της πολιτιστικής κληρονομιάς τον άλλον μέρονς. Με αυτό το πνεύμα η Δημοκρατία της Nova Makedonija συμφωνεί, ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης, να μη χρησιμοποιεί κατά οποιοδήποτε τρόπο τον Ηλιο της Βεργίνας. Επιπροσθέτως, έκαστον μέρος πρέπει να σέβεται τα επίσημα γεωγραφικά ονόματα και τοπωνύμια της άλλης χώρας ως υποδεικνύεται από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Τυποποίηση των Γεωγραφικών Ονομάτων και θα επιδιώξει να κάνει χρήση μόνον αυτών των προσδιορισμών στα επίσημα κείμενα του, δημοσιεύματα και χάρτες»." (άρθρο 7,2).

Ωστόσο, εξαιτίας ενός pronunciamento ομάδας βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας ότι θα ρίξουν την Κυβέρνηση αν δεχόταν τις εισηγήσεις του Μνημονίου Vance και Owen -όπου περιλαμβανόταν και πρόταση ονομασίας του νέου κράτους ως "Nova Makedonija" -ο τότε Πρωθυπουργός της Νέας Δημοκρατίας υπαναχώρησε και δεν έδωσε συνέχεια στη σύνθετη ονομασία. Στη συνέχεια, η πολιτική που υιοθέτησε η διάδοχος κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, να απομακρυνθεί για ένα και πλέον χρόνο από τις διαδικασίες του ΟΗΕ, και να εμπλακεί επιπλέον στο τέλμα του embargo δημιούργησαν νέα κατάσταση και δεν επέτρεψαν την υλοποίηση των εισηγήσεων των διαμεσολαβητών.