Από την Δημοκρατία στην Τυραννίδα.

Ο Σωκράτης –όπως μας το μεταφέρει ο Πλάτωνας στην Πολιτεία-  μιλάει για το πώς η Δημοκρατία οδηγείτε στην Τυραννίδα. Για να καταλάβουμε πόσο μοιάζει το τότε, με το σήμερα, θα βάζω σε παρένθεση και σε μπλε χρώμα ότι θεωρώ όμοιο σε πρόσωπα και καταστάσεις.

Λέει λοιπόν ο Σωκράτης ότι το αγαθό της Δημοκρατίας είναι η ελευθερία και η υπερβολή της(ανομία) οδηγεί στη τυραννίδα. Αν κάποιοι άρχοντες(Νομοθετική,  Εκτελεστική και Δικαστική εξουσία) δεν αφήνουν μεγάλη ελευθερία, η πολιτεία θα τους τιμωρεί· αν ορισμένοι άρχοντες(Νομοθετική, Εκτελεστική, Δικαστική εξουσία και 4^η Εξουσία)  συμπεριφέρονται σαν αρχόμενοι και ορισμένοι αρχόμενοι ως άρχοντες, η πολιτεία τους επαινεί. Έτσι η τάση για ελευθερία θα ξεπερνά κάθε όριο και θα γίνεται αναρχία. Ο πατέρας είναι ίσος με το γιο, ο δάσκαλος με το μαθητή, ο μέτοικος(νόμιμο μετανάστη ή πολιτογραφημένο) με τον πολίτη(ιθαγενή ή ομογενή) και τον ξένο(νομιμοποιημένος ή μη λαθρομετανάστης) κ.ο.κ. «Κατά τον αφέντη και ο δούλος». Με αυτόν τον τρόπο...

 η παραμικρή υποψία ότι κάποιος καταπιέζεται θα οδηγεί σε αγανάκτηση και μη-ανοχή. Καταλήγει λοιπόν κάποιος να μη δίνει σημασία ούτε σε νόμους, ούτε σε κυβερνήτες στο όνομα πάντα της ελευθερίας. Και καθώς κάθε υπερβολή γυρίζει στο τελείως αντίθετό της, η υπερβολική ελευθερία θα γυρίσει σε υπερβολική δουλειά, όπου έχει τη βάση της το επόμενο και τελευταίο πολίτευμα, η τυραννία (562b).

Εδώ έχουν διαμορφωθεί τρεις ομάδες πολιτών (564d και συνέχεια):

Η πρώτη ομάδα πολιτών είναι οι κηφήνες(Πολιτικοί, κομματόσκυλα, διαφθαρμένοι Δημόσιοι λειτουργοί, συνδικαλιστές, δημοσιογράφοι,), δηλαδή οι φαύλοι και οκνηροί άνθρωποι, και χωρίζονται σε αυτούς που είναι πιο δυνατοί (έχουν κεντρί) και στον όχλο(ψηφοφόροι, κομματικός στρατός) που τους ακολουθεί. Στην Ολιγαρχία(Δικτατορία), αυτούς τους ανθρώπους τους κρατούν μακριά από την εξουσία, αφήνοντάς τους χωρίς δύναμη (γι’ αυτό και υπάρχει ένα χρηματικό ποσό που πρέπει να καταβάλλει κάποιος για να εισέλθει στο χώρο της εξουσίας). Στη Δημοκρατία όμως, αποτελούν την κυρίαρχη τάξη που ελέγχει τα πάντα με τη δύναμη του όχλου που τους ακολουθεί.

Στη δεύτερη ομάδα είναι οι πιο μετρημένοι άνθρωποι που αποτελούν συνήθως την τάξη των πλουσίων(μεσαία και άνω τάξη, δημόσιοι υπάλληλοι, ένστολοι), απ’ όπου οι κηφήνες τρυγούν το μέλι, δηλαδή το χρήμα. Στην τρίτη ομάδα ανήκει ο πολύς κόσμος(μικρο-μεσαία και κάτω τάξεις) που απέχει από την πολιτική και κοιτάει τη δουλειά του και δεν έχει περιουσία. Αυτοί είναι οι πολυπληθέστεροι σε μια Δημοκρατία, παραμένοντας όμως αμέτοχοι και κυρίως χωρίς συνοχή. Και σε αυτούς πάντως σιγοκαίει ο πόθος για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό εφόσον δοθούν οι ευκαιρίες.

Αν τώρα οι κηφήνες που έχουν τη δύναμη, μοιράζουν στον κόσμο αγαθά, αφού κρατήσουν για τον εαυτό τους τη μερίδα του λέοντος, παίρνουν το κόσμο (το λαό) με το μέρος τους. Οι πλούσιοι(μεσαία και άνω τάξη, δημόσιοι υπάλληλοι, ένστολοι),  από τους οποίους αφαιρούνται τα αγαθά απευθύνονται και αυτοί με τη σειρά τους στο λαό για βοήθεια. Οι κηφήνες καταφεύγουν στη συνέχεια στη διαβολή διαβάλλοντας τους πλούσιους στο λαό, κατηγορώντας τους για ολιγαρχικούς(φασίστες, εθνικιστές, ρατσιστές κλπ). Ο λαός καθώς ακολουθεί τις απόψεις των κηφήνων ξεσηκώνεται και επαναστατεί. Με αυτόν τον τρόπο, και να μην ήταν οι πλούσιοι ολιγαρχικοί αναγκάζονται να γίνουν, οπότε αρχίζουν έντονες εσωτερικές διαμάχες. Ο λαός υποστηρίζει τώρα κάποιον ηγέτη (αρχηγό) ο οποίος αναλαμβάνει τα ηνία. Ο ηγέτης αυτός στη συνέχεια θα εξελιχθεί σε τύραννο.
Αν τώρα αυτός ο ηγέτης του λαού (ο δυνατότερος κηφήνας) έχοντας την μάζα μαζί του και μεθυσμένος από τη δύναμή της, προβεί σε πράξεις διχόνοιας (πολλές υποσχέσεις προς τον λαό, εξορίες και δολοφονίες) τότε θα υπάρχουν οι εξής εναλλακτικές δυνατότητες:

α) να καταλήξει να γίνει λύκος και τύραννος β) να εξορισθεί από τους αντιπάλους του και γ) να θανατωθεί.
Στην περίπτωση β) ακόμα κι αν τον εξορίσουν, όταν αυτός επιστρέψει, έχοντας συγκεντρώσει δύναμη, θα γίνει και πάλι τύραννος.

Στην περίπτωση γ) για την αποφυγή απόπειρας δολοφονίας εναντίον του, ζητά και παίρνει σωματοφύλακες για να προστατεύουν τον ηγέτη του λαού. Οι πλούσιοι, βλέποντας την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί απομακρύνονται από την πόλη θεληματικά, ειδάλλως κινδυνεύει η ζωή τους. Ο ηγέτης πλέον, από προστάτης του λαού και χωρίς πλέον το αντίπαλον δέος μπροστά του, γίνεται ένας στυγνός και αρχικά πανίσχυρος τύραννος. Στην αρχή της εξουσίας του προσποιείται τον ήπιο και πονόψυχο και αφού τακτοποιήσει τις διαφορές με τους εχθρούς του, γίνεται κανονικός τύραννος και υποκινεί πολεμικές συγκρούσεις (για να ενδυναμώνει το ρόλο του ως αρχηγού), ξεπαστρεύοντας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλους όσους μπορεί κάτι να αξίζουν.

Είναι αναγκασμένος να το κάνει αυτό και θα χρειάζεται κόλακες(ΜΜΕ) και σωματοφύλακες μαζί του για να προστατεύεται, να μπορεί να ζει και να διατηρεί την εξουσία του. Στη συνέχεια θα ξοδεύει όλη την περιουσία της πόλης για να συντηρείται αυτός και το περιβάλλον του. Όταν ο λαός ξυπνήσει θα είναι πια πολύ αργά.

Ο άνθρωπος της Δημοκρατίας ξεκίνησε έχοντας, επιθυμίες μόνο για αυτά που φέρνουν χρήματα, ενώ δεν είχε σε υπόληψη τις μη-αναγκαίες επιθυμίες (επιθυμίες για διασκέδαση και επίδειξη). Συναναστρεφόμενος όμως με ανθρώπους διεφθαρμένους, έχοντας όμως καλύτερη φύση από αυτούς, ισορρόπησε κάπου ανάμεσα στους δύο τρόπους ζωής.

Ζει όχι ανελεύθερα και όχι αφύσικα, έχοντας γίνει δημοκρατικός από ολιγαρχικός που ήταν.

Ο γιος τώρα αυτού του ανθρώπου, θα δεχθεί κάποια στιγμή ανάλογες επιδράσεις από άλλους ανθρώπους που του εμβάλλουν καθαρά ηδονικές επιθυμίες (πόθοι, παραφροσύνη, άνομες και άμετρες ορέξεις) κι έτσι μπαίνει μέσα του το κεντρί του πόθου. Σαν κηφήνας(όσοι έκλεψαν Δημόσιο χρήμα)  πλεόν, ς γιγαντώνεται έχοντας για σωματοφύλακα του την μανία, μέχρις ότου “καθαρίσει” η ψυχή του από την φρονιμάδα.

Έτσι, ο άνθρωπος καταντά τυραννικός, όταν δηλαδή η φυσική ιδιοσυγκρασία του ή/και ο τρόπος ζωής του τον οδηγούν στο μεθύσι, τον έρωτα, την παραφροσύνη. Η ζωή αυτού του ανθρώπου είναι γιορτές, πανηγύρια, γλέντια, γυναίκες.  Αυτά βοηθούν στο να ξεπηδήσουν άλλες, περισσότερες επιθυμίες και πιο φοβερές, οπότε ο άνθρωπος ξοδεύει όλη την περιουσία του και αρχίζει να δανείζεται.

Όταν όλα πια εξαντληθούν, ο άνθρωπος λόγω των ανικανοποίητων επιθυμιών του γίνεται μανιακός, βίαιος, τρελός, κυριολεκτικά αρπακτικό, γιατί ο πόθος του ανικανοποίητου τον πονάει πολύ. Όταν εξαντληθεί όλη η περιουσία του, η δική του και των γονιών του, καταλήγει άρπαγας, ληστής και προσπαθεί να φέρει στην πόλη τους όμοιούς του για να την έχει και την ίδια υπόδουλη.

Αυτός ο άνθρωπος τρέφεται από την κολακεία και τη δουλοπρέπεια, χωρίς να έχει πραγματικούς φίλους, όντας ο ίδιος δυνάστης των άλλων. Ο τύραννος τελικά είναι δούλος. Ένα μέρος στην ψυχή του καταδυναστεύει το υγιές τμήμα του, ενώ και στους υπηκόους του αναγκάζεται να φέρεται δουλικά και με καλοπιάσματα για να μην επαναστατήσουν εναντίον του.

Όπως είναι φανερό από τα παραπάνω, ήδη η Δημοκρατία μας έχει μπει σε αυτό που αποκαλεί  ο Σωκράτης ως Τυραννίδα. Δυστυχώς φταίμε και εμείς που αφήσαμε τους κηφήνες να μετατρέψουν την δημοκρατία μας σε μία φαυλοκρατία.  
Η βασική  διαφορά των δημοκρατικών και μη  πολιτευμάτων, είναι το ότι στα δημοκρατικά οι πολίτες δε χωρίζονται σε άρχοντες και  αρχόμενους, ενώ στα μη δημοκρατικά υπάρχει διαχωρισμός των πολιτών σε άρχοντες και αρχόμενους. Λέει ο Αριστοτέλης (Πολιτικά, Α, 1252a 15-16): «κατὰ μέρος ἄρχων καὶ ἀρχόμενος, πολιτικόν» (το να υπάρχει με σειρά, με περιτροπή, άρχοντας και αρχόμενος είναι χαρακτηριστικό πολιτικό). Και αλλού: «Ἐλευθερίας ἕν τὸ ἐν μέρει ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι (Ένα χαρακτηριστικό της ελευθερίας είναι το να άρχει και να άρχεται κανείς με τη σειρά του. Αριστ. Πολ. Ζ, 1317β 2-3).» Το τι έχουμε σήμερα, τι επικρατεί σήμερα,  ποιοι είναι οι κηφήνες του σήμερα, ο καθένας μπορεί να το αντιληφθεί.

Για το παραπάνω χρησιμοποίησα την πολύ καλή μελέτη του Δρ. Τακβόρ Σουκισιάν, όπως αυτή παρουσιάστηκε  στο Όμιλο Μελετών, το Μάρτιο του 2006.  www.omilosmeleton.gr/pdf/Politevmata.pdf