Η δυσκολότερη των κρίσεων

"Θεωρώ άκρως επικίνδυνη τη φημολογούμενη σύνδεση της επιμήκυνσης με την υποθήκευση περιουσιακών στοιχείων της πατρίδας μας", σημειώνει ο Βασίλειος Μαρκεζίνης σε άρθρο του στο "Εθνος της Κυριακής"(29-5-2011).

Στο πρόσφατο βιβλίο μου, "Η Ελλάδα των Κρίσεων", ισχυρίστηκα ότι η χώρα μας δεν πλήττεται από μία αλλά πέντε κρίσεις: κρίση στην οικονομία, στην εξωτερική πολιτική, στη μετανάστευση, στο ζήτημα των μειονοτήτων αλλά και "κρίση αξιοπιστίας" της κυβέρνησης και των θεσμών της. Η πρώτη κυριαρχεί σήμερα στη σκέψη των περισσοτέρων. Μακροπρόθεσμα, όμως, η τρίτη κρίση ενδέχεται να διαλύσει τον κοινωνικό ιστό της χώρας. Επίσης, αν και είναι παράδοξο, θεωρώ ότι η πέμπτη κρίση πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά προτεραιότητα, για να μπορέσουν να επιλυθούν ουσιαστικά και οι υπόλοιπες. Ας δούμε πιο προσεκτικά αυτό τον τρόπο θεώρησης των ελληνικών κρίσεων.

Πριν από δύο εβδομάδες επεσήμανα τους περιορισμούς της "επιμήκυνσης" της αποπληρωμής του χρέους μας. Θεωρώ άκρως επικίνδυνη τη φημολογούμενη σύνδεση της επιμήκυνσης με την υποθήκευση περιουσιακών στοιχείων της πατρίδας μας. Πράγματι, κάτι τέτοιο δεν θα συνεπαγόταν μόνο την αναβολή της λύσης του προβλήματος αλλά και...

τον κίνδυνο να χάσουμε πολύτιμα κρατικά περιουσιακά στοιχεία σε εξευτελιστικές τιμές, αν δεν μπορούσαμε να αποπληρώσουμε το χρέος. Με το χρέος μας να πλησιάζει το 155-160% του ΑΕΠ κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου απίθανο, δεδομένης ιδίως της πρόσφατης δήλωσης του κ. Γιούνκερ (σε αντιδιαστολή με τις προβλέψεις του κ. Παπακωνσταντίνου) ότι η πρόσβαση της χώρας μας στις αγορές δεν θα είναι εφικτή ούτε και το 2012.

Συμμερίζομαι λοιπόν την άποψη -που διατυπώθηκε πρόσφατα σε έγγραφο μεγάλης ευρωπαϊκής τράπεζας- ότι το "κούρεμα" θα αποδειχθεί, τελικά, αναπόφευκτο. Αυτό που δεν έχει διευκρινιστεί και που εξαρτάται εν πολλοίς από το πώς αντιλαμβάνονται οι ξένοι τους κινδύνους για τα δικά τους συμφέροντα είναι το ύψος του "κουρέματος" και η χρονική στιγμή υλοποίησής του.

Το προαναφερθέν κείμενο, όπως και άλλα του ίδιου είδους, προτείνει ένα ποσοστό "κουρέματος" της τάξεως του 40% και υποστηρίζει ότι καλό θα ήταν να γίνει το συντομότερο δυνατό, διότι έτσι θα μπορούσαν να ησυχάσουν κάπως οι αγορές. Ισως, αν και χειρότερα τα πράγματα δεν μπορούν να γίνουν, δεδομένης της συνεχιζόμενης, όχι πολυφωνίας, αλλά κακοφωνίας των ασυντόνιστων υπουργών.

Το έγγραφο είναι αξιοσημείωτο όχι μόνον επειδή εξηγεί τις εναλλακτικές επιλογές πολύ πιο ξεκάθαρα από οποιονδήποτε Ελληνα πολιτικό αλλά και επειδή υποδηλώνει ότι οι ξένοι δανειστές μας -ιδίως οι Γερμανοί- μπορεί να έχουν ήδη ενεργήσει προληπτικά απέναντι στις αρνητικές επιπτώσεις του "κουρέματος" και το μόνο που πλέον τους προβληματίζει δεν είναι το αν, αλλά το πότε. Οι λιγότερο οργανωμένες χώρες εν καιρώ θα αναγκαστούν να κάνουν το ίδιο. Ως προς τις εσωτερικές επιπτώσεις του "κουρέματος", σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, υπάρχουν τα χρήματα που θα στηρίξουν την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, διασφαλίζοντας έτσι την ύπαρξή τους (Προφανώς, θα μπορούσαν και οι ίδιες οι τράπεζες να συμβάλουν στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων, εάν προσανατολίζονταν συντομότερα προς τις συγχωνεύσεις).

Η κατάσταση θα είναι πιο κρίσιμη για τα ασφαλιστικά ταμεία, που λέγεται ότι κατέχουν ομόλογα αξίας περίπου 23 δισ. ευρώ. Και εδώ θα μπορούσε, ίσως, να "καταστρωθεί" κάποιο σχέδιο βοήθειας, αλλά, στο τέλος, λόγω της ολιγωρίας μας και μόνον, θα υποχρεωθούμε να προβούμε σε δύσκολες επιλογές: θα πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στο να σώσουμε το μεγαλύτερο ποσοστό του Χ ή να χάσουμε πενταπλάσιο ποσοστό του Χ. Αφήνω το Χ σκοπίμως απροσδιόριστο, ώστε να μπορεί να σημαίνει μείωση αμοιβών ή μείωση δημοσίων υπαλλήλων, ή και τα δύο. Ολα αυτά ακούγονται σκληρά ενδεχομένως, αλλά η οικονομική επιστήμη δεν φημίζεται για την ευσπλαχνία της! Ωστόσο, πολλές αναγκαίες περικοπές θα μπορούσαν να αποδειχθούν λιγότερο επιβαρυντικές από όσο φοβόμαστε, εφόσον δεν ξαναμπούν στο στόχαστρο οι αδύναμες ομάδες του πληθυσμού, που έχουν ήδη πληγεί άδικα. Τα μέτρα μπορούν να επικεντρωθούν στους πολυάριθμους και υπερβολικά αμειβόμενους, αλλά διόλου αναγκαίους ειδικούς συμβούλους, καθώς και στις αδικαιολόγητες μισθολογικές ανισότητες που υπάρχουν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Φέρ" ειπείν: για ποιον λόγο ο μέσος ετήσιος μισθός είναι 24.925 ευρώ για τους εργαζομένους στον "στενό" δημόσιο τομέα, 40.000 για τους εργαζομένους στις ΔΕΚΟ και 56.600 ευρώ για τους εργαζομένους στους ΗΣΑΠ; Επίσης, πώς είναι δυνατόν να πληρωθούν οι συντάξεις όταν μπορούν (ή μπορούσαν) να "κερδηθούν" σε σχετικά μικρά χρονικά διαστήματα και είναι υψηλότερες, ως ποσοστό του τελικού μισθού, από ό,τι είναι οι ανάλογες συντάξεις σε χώρες πολύ πιο πλούσιες, όπως στη Γερμανία; Καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και η ιατρική περίθαλψη κοστίζει περισσότερο, πώς μπορούν 3 Ελληνες εργαζόμενοι να στηρίζουν 2 συνταξιούχους κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης προσδοκώμενης ζωής τους;

Τέλος, θα δυσκολευόμασταν άραγε να εντοπίσουμε οργανισμούς που μπορούν απλώς να πάψουν να υπάρχουν χωρίς αυτό να έχει την παραμικρή επίπτωση για το κράτος; Λόγου χάριν, πόσο αναγκαίο είναι για ένα χρεοκοπημένο κράτος να διατηρεί πέντε (και όχι ένα) κρατικούς τηλεοπτικούς σταθμούς;

Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, το "κούρεμα" τελικά θα γίνει. Είναι τελείως εξωπραγματικό να πιστεύουμε ότι η οποιαδήποτε αναπτυξιακή πολιτική θα αρκούσε αφ" εαυτής για να μειώσει το τεράστιο χρέος μας. Αναδιαπραγμάτευση του "άθλιου" Μνημονίου πρέπει να γίνει, προσωπικά όμως αμφιβάλλω αν αρκεί.

Δυστυχώς, όμως, ούτε και το "κούρεμα" αρκεί από μόνο του. Ο εξορθολογισμός του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το κράτος -εάν υποθέσουμε ότι όντως λειτουργεί αυτήν τη στιγμή- θα πρέπει επίσης να αποτελέσει κεντρικό στόχο μας.

Πώς, όμως, μπορούν να επιχειρηθούν όλα αυτά, όταν η ίδια η κυβέρνηση έχει παραλύσει λόγω εσωτερικής διχόνοιας; Παρά τα όσα μας είπε στην πρόσφατη συνέντευξη στο "Εθνος της Κυριακής" ο κ. πρωθυπουργός, η πολιτική του, εξωτερική και οικονομική, έχει αποτύχει και ο ίδιος δεν έχει κατορθώσει να εξασφαλίσει την αρμονική συνεργασία των υπουργών του.

Συμπέρασμα; Προσωπικά, παρ" όλο που δεν έχω κανένα πρόβλημα με το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα, με ανησυχεί ιδιαίτερα μια κυβέρνηση που βρίσκεται σε κώμα! Κρίνοντας από την πορεία της μέχρι τώρα, φαντάζομαι ότι τις αμέσως επόμενες εβδομάδες η κυβέρνηση δεν θα επικεντρωθεί στην ουσία, αλλά στην επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα.

Στόχος της θα είναι να "κουτσοφτάσει μέχρι τις καλοκαιρινές διακοπές" και να εξασφαλίσει έτσι παράταση ζωής μέχρι το φθινόπωρο, όταν τα νέα, έξωθεν επιβεβλημένα μέτρα θα αρχίσουν να πονάνε. Το πρόβλημα είναι ότι και αυτός ακόμη ο τρόπος "μικροδιαχείρισης" ενδέχεται να μη λειτουργήσει. Και τούτο, διότι πληθαίνουν σήμερα οι προ πολλού επαπειλούμενες κοινωνικές αναταραχές, όχι μόνον εξαιτίας της διάχυτης οικονομικής κρίσης, αλλά και λόγω των αυξανόμενων εντάσεων στον μεταναστευτικό χώρο.

Οδηγούμαστε έτσι στην επόμενη κρίση, μια και η κυβέρνηση έχει μάθει να χειρίζεται την οικονομική κρίση μέσω της "τρομοκρατικής προπαγάνδας", ώστε να ελαχιστοποιεί τις λαϊκές διαμαρτυρίες. Εντούτοις, ο αναδυόμενος εξτρεμισμός απέναντι στους μετανάστες εκδηλώθηκε νωρίτερα απ" ό,τι ανέμενε η κυβέρνηση και μπορεί να πάρει άσχημη μορφή.

Ο ανθρωπισμός πρέπει να αποτελέσει την κατευθυντήρια, αλλά σε καμία περίπτωση και τη μοναδική αρχή για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Ετσι, η μετανάστευση -νόμιμη και παράνομη- πρέπει να περιοριστεί προς όφελος της διαφύλαξης της αξιοπρέπειας όσων αναζητούν καταφύγιο εντός των συνόρων μας. Δεν είναι λύση η μαζική πολιτογράφηση ανθρώπων τους οποίους αδυνατούμε να στηρίξουμε και τους καταδικάζουμε έτσι στην εξαθλίωση. Δεν είναι λύση ούτε γι" αυτούς ούτε για τους ντόπιους.

Η πραγματική λύση, όμως, θα έλθει όταν τεθούν αυστηρά όρια στον αριθμό των νεοεισερχόμενων και εφαρμοστεί μια συντονισμένη πολιτική επαναπατρισμού ενός σημαντικού ποσοστού των μεταναστών που βρίσκονται ήδη στη χώρα μας, εν ανάγκη μέσω επαναδιαπραγμάτευσης ή και ακύρωσης των διεθνών συμφωνιών που δυσχεραίνουν ή και αποκλείουν αυτό το καθήκον.

Η συμπόνια και η καλή θέληση δεν αρκούν για να λύσουν το πρόβλημα, το οποίο μετατρέπεται τάχιστα στο υπ" αριθμόν ένα πρόβλημα όλης της Ευρώπης και αναπόφευκτα θα μετασχηματίσει το πολιτικό της τοπίο. Διότι, σε τελευταία ανάλυση, καμία ευρωπαϊκή κυβέρνηση δεν μπορεί να αγνοήσει τα θεμιτά συμφέροντα και τα παράπονα των πολιτών της. Ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης, όσο και αν δεν μας αρέσει, αποδεικνύεται σήμερα επιβεβλημένος.

Σε αυτό το πλαίσιο η πέμπτη κρίση -που αντανακλά την πλήρη απογοήτευση του λαού για τις ελίτ εξουσίες κάθε πολιτικής απόχρωσης- καθίσταται άκρως σημαντική. Από πολλές απόψεις, το πρόβλημα αυτό είναι ακόμη πιο δυσεπίλυτο από όλα τα υπόλοιπα, καθώς οι σημερινοί κυβερνώντες αποδεικνύονται εξίσου αναποφάσιστοι και ασυντόνιστοι με τους προηγούμενους.

Η πολυσυζητημένη ιδέα περί μιας κυβέρνησης συνεργασίας που θα σχηματιστεί μεταξύ αποτυχημένων, ημιαποτυχημένων ή παλιών πολιτικών, οι οποίοι δεν μοιράζονται σχεδόν καμία κοινή πολιτική -πέρα από την επιθυμία τους να καταλάβουν υπουργικές καρέκλες- αποτελεί επίσης ένα κατάφωρα ιδιοτελές στρατήγημα, που θα επιτρέψει σε κάποιους να ανακτήσουν πολιτικά πόστα, αλλά ουδόλως θα ωφελήσει τη χώρα.

Το ίδιο ισχύει για κάθε μορφής "συναίνεση", που δεν βασίζεται στην ανάπτυξη ριζοσπαστικά νέων πολιτικών. Διότι η μερική ή "εμβαλωματική" συναίνεση της τελευταίας στιγμής που επιχειρείται αυτήν τη στιγμή δεν είναι ενδεικτική ούτε σχεδίου ούτε πολιτικής ομόνοιας, αλλά καιροσκοπισμού έπειτα από πιέσεις. Για να το πούμε πιο λαϊκά, ένα ρούχο που είναι και παλιομοδίτικο και γεμάτο τρύπες, δεν το μπαλώνεις, αλλά το πετάς. Κάθε διαφορετική φόρμουλα που προτείνεται σήμερα μόνο και μόνο για να περισώσει την αξιοπρέπεια της παραπαίουσας κυβέρνησης αποτελεί τέχνασμα εντυπωσιασμού, στημένο από πολιτικούς και δημοσιογράφους που είναι ανίκανοι και απρόθυμοι να λάβουν προσωρινά αντιδημοτικές αποφάσεις και να κάνουν ό,τι χρειάζεται η χώρα.

Πώς θα βγούμε όμως από αυτή την άκρως προβληματική κατάσταση;

Δεν είμαι πολιτικός. Είμαι ένας σκεπτόμενος άνθρωπος που επιμένει να λέει τα πράγματα με τ" όνομά τους και να προειδοποιεί όσους είναι πρόθυμοι να ακούσουν ότι οι άνθρωποι που μας οδήγησαν στο σημερινό χάος δεν είναι δυνατόν να είναι αυτοί που θα μας οδηγήσουν στη Γη Χαναάν. Ποιος θα το κάνει όμως;

Δεν γνωρίζω, αλλά δεν σταματώ να τονίζω ότι έχει έλθει η στιγμή ο λαός να πάρει τα πράγματα στα χέρια του: επ" ουδενί όμως μέσα από ταραχές, επιθέσεις, απειλές και εκφοβισμούς, αλλά δείχνοντας στον έμπειρο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στα ένοχα ΜΜΕ και στην αδιάφορη κυβέρνηση ότι η πραγματική πολιτική αλλαγή αποτελεί σήμερα αδήριτη ανάγκη και είναι αναπόφευκτη.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ