«Μακεδονικές ταυτότητες στον χρόνο»

Ένας αποκαλυπτικός συλλογικός τόμος

Η μεγάλη περιπέτεια των «Μακεδονικών ταυτοτήτων» είναι το θέμα συλλογικού τόμου, που κυκλοφορεί αυτή την εβδομάδα. Ανάμεσα στους συγγραφείς και ένας από τους καλύτερους γνώστες του «Μακεδονικού» ο τέως εμπειρογνώμων-πρέσβης Ευάγγελος Κωφός, ο οποίος παρουσιάζει και άγνωστα ντοκουμέντα του Ψυχρού Πολέμου των Βαλκανίων, καθώς και την εκτίμηση ότι η καλύτερη ευκαιρία για την Ελλάδα χάθηκε το 2005 με την πρόταση Νίμιτς. Στον ίδιο τόμο παρουσιάζεται μια περιπλάνηση στη Μακεδονία μέσα από τη χαρτογράφηση από τα ιστορικά χρόνια ώς σήμερα.

Μύθοι και μηχανισμοί

Του Ιωαννη Στεφανιδη

Στην παρούσα έκδοση το φαινόμενο της ταυτότητας εξετάζεται τόσο με την ευρεία έννοια της διάκρισης μιας ομάδας ανθρώπων από άλλες με βάση ορισμένα κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά όσο και με τη στενότερη έννοια της «εθνοτικής» ή της «εθνικής» ταυτότητας, που έχουν σημείο αναφοράς τα σύγχρονα έθνη και κράτη. Σε κάθε περίπτωση, οι ταυτότητες δεν αντιμετωπίζονται ως κάτι δεδομένο, στεγανό ή αναλλοίωτο· οι φορείς τους, τα συστατικά τους στοιχεία (αξίες, σύμβολα, στερεότυπα και προκαταλήψεις), αλλά και τα όριά τους εμφανίζονται ρευστά στη μακρά διάρκεια του ιστορικού χρόνου. Ως κοινωνική κατασκευή, οι ταυτότητες επιβιώνουν στον βαθμό που ικανοποιούν βαθύτερες ψυχικές ανάγκες. Ταυτόχρονα, αποτελούν αντικείμενο συνεχούς διαπραγμάτευσης, επιτελούν διαφορετικές κοινωνικές λειτουργίες, σχηματίζονται και διαλύονται σε μια διελκυστίνδα αφομοίωσης - διαφοροποίησης.Επομένως, το μόνο «διαχρονικό» στοιχείο τους είναι η αέναη μεταλλαγή, παρά το γεγονός ότι στοιχεία μιας ταυτότητας μπορεί να επιβιώνουν ή να «αναβιώνουν» –συχνά κατά το δοκούν– σε μεταγενέστερη εποχή ή διαφορετικό γεωγραφικό πλαίσιο.

Πτυχές της προβληματικής αυτής σε διάλογο με την τρέχουσα έρευνα αναδεικνύονται στο έργο «Μακεδονικές ταυτότητες». Συμμετέχουν δεκαοκτώ επιστήμονες, ορισμένοι με μακρά θητεία και καταξίωση στον κλάδο τους, άλλοι νεότεροι με σημαντικά δείγματα γραφής. Ο χρονικός ορίζοντας εκτείνεται από την κλασική αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Ο χώρος της Μακεδονίας καλύπτεται σε όλες τις κατά καιρούς γεωγραφικές μετατοπίσεις του. Στις διακριτές ανθρώπινες ομάδες που εξετάζονται συγκαταλέγονται οι αρχαίοι Μακεδόνες, οι «Ρωμαίοι», «Γραικοί» και Σλάβοι του Μεσαίωνα, οι ελληνόφωνοι, σλαβόφωνοι και βλαχόφωνοι χριστιανοί των νεότερων χρόνων, οι Ελληνες και Σλάβοι Μακεδόνες της σύγχρονης εποχής. Με τη συνδρομή των γνωστικών και μεθοδολογικών εργαλείων που παρέχουν οι Επιστήμες του Ανθρώπου, ιδίως η Ιστορία, η Αρχαιολογία, η Επιγραφική, η Κοινωνική Ανθρωπολογία, η Φιλολογία, η Γλωσσολογία και η Πολιτική Επιστήμη διερευνώνται ζητήματα, όπως οι πολιτισμικές ταυτότητες, οι μύθοι, τα σύμβολα και τα στερεότυπα, η διαδικασία και οι μηχανισμοί της εθνογένεσης (με έμφαση στην ιστοριογραφία και την πολιτική χρήση του παρελθόντος), ο ρόλος των εθνικών κρατών και των ομάδων πίεσης, οι επιπτώσεις από την επανάσταση στην τεχνολογία της επικοινωνίας· πρόσθετα ζητήματα, όπως η ονοματοδοσία κρατών και η χρήση γεωγραφικών όρων στο διεθνές εμπόριο προσεγγίζονται από τη σκοπιά της επιστήμης του Δικαίου· η ίδια η γεωγραφική ταυτότητα της Μακεδονίας γίνεται αντικείμενο χαρτογραφικής μελέτης. Την πολυμέρεια του έργου ενισχύει η προσπάθεια να παρουσιαστούν προσεγγίσεις στο κεντρικό θέμα των ταυτοτήτων από την ιστοριογραφική, κυρίως, παραγωγή σε τέσσερα γειτονικά κράτη, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και τη Σερβία.

Περισσότερα σχόλια στο αφιέρωμα της Καθημερινής.