Σκοπιανός, Σλαβομακεδόνας, Βούλγαρος, Σλάβος, Μακεδόνας……

...Είναι μερικοί από τους χρησιμοποιούμενους εθνοτικούς όρους ώστε να προσδιορίσουμε τον σλαβόφωνο πληθυσμό που αυτοπροσδιορίζεται ως «makedonci» ή «Makedonskiot nacionalnosti ».

Ας δούμε μερικά πράματα σε ότι αφορά τους ορισμούς και την ιστορία τους.

Όπως γράφει ο Ευάγγελος Κωφός [1] για την ταυτότητα των πληθυσμών της Μακεδονίας η ελληνική διπλωμα­τική αλληλογραφία του 19ου αιώνα είναι αρκούντως σαφής:

Με τον όρο «Μα­κεδόνες» ορίζονται άτομα που ανήκουν στην ελληνική εθνότητα, ανεξάρτητα της γλώσσας που ομιλούν. Όσοι σλαβόφωνοι δεν ταυτίζονται με τον ελληνισμό συνήθως χαρακτηρίζονται ως «Βούλγαροι» και σπανιότερα «Μακεδονοσλάβοι» ή «Σλαβομακεδόνες». Καθώς πλησιάζουμε στην ένοπλη αντιπαράθεση του Μακεδόνικου Αγώνα, παρατηρείται ευρεία χρήση του τοπικού μακεδόνικου ονόματος Makedonci από τους προσκείμενους στους Βουλγάρους σλαβόφωνους της Μακεδονίας.

Ωστόσο, η ελληνική επίσημη πολιτική δεν εφίσταται της παραδοσιακής χρήσης του ονόματος «Μακεδόνες», με το οποίο προσδιορίζο­νται πλέον τα ελληνικά ανταρτικά σώματα, οι αγωνιστές και ο φίλα προσκεί­μενος ντόπιος πληθυσμός.

Από την ενσωμάτωση της Ελληνικής Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος, ο πληθυσμός της περιοχής φέρει το μακεδονικό όνομα στο οποίο συνυπάρχουν τρία στοιχεία ταυτότητας:

το γεωγραφικό, το ιστορικό-πολιτισμικό και το διοικη­τικό.

Η τρισυπόστατη αυτή ιδιότητα είναι ιδιαίτερα εμφανής στη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Περιλαμβάνει ακόμα και τους Έλληνες πρόσφυγες από τη σερβική και βουλγαρική Μακεδονία, οι οποίοι καταγράφονταν ως «Βόρειοι Μακε­δόνες» ή «Βορειομακεδόνες».

Την ίδια περίοδο σημειώνονται δύο γεγονότα που προκαλούν σημαντική ανα­στάτωση στη διαμόρφωση ελληνικής κρατικής πολιτικής σχετικά με τις ταυ­τότητες τμήματος του μακεδόνικου πληθυσμού όπως αναφέρει ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης [2].
Το πρώτο αφορά στις υποχρεώ­σεις που ανέλαβε η Ελλάδα έναντι των μειονοτήτων της με βάση τις συνθήκες περί προστασίας των μειονοτήτων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Το δεύτερο οφείλεται στην εξαγγελία από την Κομιντέρν και την εν συνεχεία υιοθέτηση από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) πολιτικής για ενιαία και ανε­ξάρτητη Μακεδονία και Θράκη, στο πλαίσιο μιας μελλοντικής κομμουνιστικής βαλκανικής ομοσπονδίας.

‘Έτσι για το μεν πρώτο έχουμε για πρώτη φορά καταγραφές σε επίσημα ελληνικά έγγραφα (Ελληνικές στατιστικές) των ορισμών «Μακεδονοσλαύοι» και «Μακεδόνες» για το δε δεύτερο γεγονός η πολιτική του ορισμού «Μακεδόνες» προέβλεπε και τη δημιουργία και αναγνώριση χωριστής «μακεδονικής» ταυτότητας για τους σλαβόφω­νους πληθυσμούς του ευρύτερου μακεδονικού χώρου, και αντίστοιχης «θρακι­κής» για τα τρία τμήματα της, το βουλγαρικό, ελληνικό και τουρκικό [3].

Την ίδια εποχή, η επίσημη πολιτική του ελληνικού κράτους ήταν στραμμένη στις πιθανές επιπτώσεις για την εθνική ασφάλεια της χώρας από τη διττή απειλή που συνιστούσαν οι μη αποκρυπτόμενες αναθεωρητικές και αλυτρωτικές διαθέσεις της επίσημης Βουλγαρίας, αφενός, και οι προαναφερθείσες επι­διώξεις του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, αφετέρου. Από την οπτική της Αθήνας, και οι δύο πλευρές έθεταν ευθέως θέμα ακρωτηριασμού της ελληνικής επικράτειας στις μακεδονικές και θρακικές επαρχίες της. Τα φοβικά ανακλα­στικά οδήγησαν τελικά στην παράκαμψη των διεθνών μειονοτικών δεσμεύσεων της χώρας και ενεργοποίησαν κρατικούς κατασταλτικούς μηχανισμούς σε βάρος σλαβόφωνων κατοίκων της Μακεδονία [1].

Έτσι ύστερα από δύο παγκο­σμίους πολέμους και τις συνακόλουθες μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, αλλά κυρίως εξ αιτίας τής αφομοιωτικής πολιτι­κής πού άσκησαν οι τρεις χώρες πού μοιράσθηκαν τη γεωγραφική Μακε­δονία, ή Ελλάς, ή Σερβία και ή Βουλγαρία, διαμορφώθηκαν από την παραδοσιακή αυτή κοινότητα τής Ορθόδοξης Οικου­μένης τρεις εθνοτικές ομάδες :
α) οι Σλαβομακεδόνες της Ελλάδος, οι όποιοι μαζί με τούς άλλους αλλοφώνους αφομοιώθηκαν στο σύγχρονο ελληνικό έθνος [4]
β) η αντίστοιχη ομάδα τής Βουλγα­ρίας, η οποία αφομοιώθηκε κατά τον ίδιο τρόπο από το βουλ­γαρικό έθνος
γ) οι Σλαβομακεδόνες τής πρώην Γιουγκο­σλαβίας, οι οποίοι στο πλαίσιο αυτής τής ομοσπονδιακής χώρας εξελίχθησαν σε βασικό γλωσσικό-πολιτιστικό στοιχείο τής νέας πολύφωνης εθνικής κοινότητας προς βορρά των ελληνι­κών συνόρων πού επέλεξε την ονομασία τής χώρας ως εθνική της ονομασία το όνομα «makedonci».

Ποιοι είναι όμως οι Σλαβομακεδόνες ?
Είναι δόκιμος όρος για να το χρησιμοποιούμε ώστε να προσδιορίσουμε την συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα?

Ο Ιωάννης Κολιόπουλος [5] αναφέρει ότι όρος «Σλαβομακεδόνες» της Ελλάδος, ό οποίος φαίνεται να είναι γενικότερα αποδεκτός, με την έννοια ότι το δεύτερο συνθετικό είναι δηλωτικό του τόπου διαμονής τους και το πρώτο τής πιθανής καταγωγής του. Σύμφωνα με τα λεξικά ο «Σλάβος» προέρχεται από τον Σλαβικό που σημαίνει αυτός που αναφέρεται στους Σλάβους ή προέρχεται από αυτούς.

Είναι όμως αποδεκτός και για τις άλλες δύο ομάδες ?
της FYROM και της Βουλγαρίας ?

Ο Γιάννης Παπαβύζας [6] προσθέτει και άλλες ρητορικές ερωτήσεις σε ότι αφορά το όνομα «Μακεδόνες».

Ποιοι από τους δύο, Έλληνες ή Σλάβοι στη Μακεδονία, έχουν το ιστορικό, πολιτιστικό ή εθνοτικό προνόμοιο να ονομάζονται Μακεδόνες?

Ποιες είναι οι ρίζες, η διάλεκτος, οι παραδόσεις, η κουλτούρα ή τα αρ­χαιολογικά ευρήματα που υποστηρίζουν τον Μακεδονισμό της μιας ή της άλλης ομάδας?

Ποιος είναι τελικά ο «Μακεδόνας»?
Σύμφωνα με τα λεξικά προέρχεται από τον μακεδονικό, όπου σημαίνει
-Κάτοικος ή ιθαγενής της Γεωγραφικής Μακεδονίας.
-αυτός που έχει σχέση με τη Μακεδονία ή τους Μακεδόνες και ιδίως που προέρχεται από αυτή.

Ενώ διάφορες απαντήσεις στις ερωτήσεις αυτές είναι ανα­πόφευκτες, για χάρη απλότητας πρέπει να δεχθούμε ότι υπάρχουν δύο εκ­δοχές :

α) Μακεδόνες είναι κάτοικοι ή πρώην κάτοικοι της Μακεδονίας, ανεξαρτήτου εθνότητας
β) Μακε­δόνες είναι οι Έλληνες που γεννήθηκαν στη ιστορική Μακεδονία ή στο εξωτερικό, των οποίων οι πρόγονοι ήταν αυτόχθονες (γηγενείς) Μα­κεδόνες, οι οποίοι πάντοτε μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, όπως ακρι­βώς και οι Μακεδόνες της αρχαιότητας, και πάντοτε κατείχαν τη δύναμη της ελληνικής μακεδόνικης εθνικής ταυτότητας και κουλτούρας.

Ας εξετάσουμε τώρα την πρώτη κατηγορία με περισσότερη λεπτομέρεια μιας και αυτή μας ενδιαφέρει άμεσα.

Εάν με το να κατοικεί κανείς στη Μακεδονία σημαίνει ότι είναι Μακεδόνας, τότε τα 2 εκ κάτοικοι της FYROM, οι κάτοικοι της βουλγαρικής Μακεδονίας του Πιρίν και τα τρία περίπου εκατομμύρια των κατοίκων της ελληνικής Μακεδονίας είναι Μακεδόνες, ανεξαρτήτου εθνότητας. Με αυτό το κριτήριο θα πρέπει να χωρίσουμε τους κατοίκους της ιστορικής Μακεδονίας σε τρεις ομάδες: Έλληνες Μακεδόνες, Σλάβοι Μακεδόνες και Βουλγαρο-Μακεδόνες. Συνεπώς, ο όρος «Μακεδόνες» για την FYROM επί τη βάσει της κατοικίας, περιλαμβάνει Σλάβους, Αλβανούς, Βούλγαρους, Βλάχους, αθιγγάνους και Μουσουλμάνους απροσδιόριστης εθνότητας.

Συνεπώς, αν χρησιμοποιήσουμε τον όρο «Μακεδόνες» μόνο για τους κατοίκους της FYROM, πράγμα που διεκδικούν οι ηγέτες των Σκοπίων και αυθαίρετα εγκρίνουν πολλοί ανθρωπολόγοι και συγγραφείς, μερολη­πτούμε εναντίον των Ελλήνων Μακεδόνων και Βουλγάρων Μακεδόνων, εναντίον της πλειοψηφίας των Μακεδόνων. Μάλιστα όπως αναφέρει ο Ιωάννης Κολιόπουλος [5] ο όρος «Μακεδόνες», έξαλλου, πού φαίνεται να υιοθετούν ορισμένοι ξένοι κοινω­νικοί επιστήμονες, είναι εσφαλμένος, επειδή ουσιαστικά στερεί από όλες τις άλλες παραδοσιακές γλωσσικές ομάδες τής Μα­κεδονίας μέρος της ταυτότητος τους και τις καθιστά κοινότη­τες ανέστιες. Απλά συμπληρώνω ότι και Έλληνες υιοθετούν αυτό τον όρο, ειδικά πολιτικές πτέρυγες της αριστεράς.

Ποια είναι όμως η ετυμολογία και η ιστορία της λέξεως Σλαβο-μακεδόνας ?

Πρώτη φορά εμφανίστηκε από τον Stefan Verkovic (μέσα 19ου αιώνα) με τον «Σλάβος της Μακεδονίας». Ο Verkovic έκανε διαχωρισμό των Μακεδόνων Βουλγάρων και των Μακεδόνων Σλάβων με σκοπό να προσεγγίσει τους τελευταίους στα πλαίσια της πανσλαβικής προπαγάνδας. Οι δικοί μας τον πήραν από τον Σέρβο Cvijic (30 χρόνια μετά) , ο οποίος όρος εμφανίζεται σε καμιά 30αριά εθνολογικούς χάρτες εποχής!!

Δύο σημαντικό στοιχεία πρέπει να δούμε είναι αυτά του εθνοτικού προσδιορισμού των Σλάβων αλλά και της σύγχρονης γεωγραφικής Μακεδονίας.

Ακολουθώντας τη διάκριση του Anthony Smith [7] μεταξύ εθνοτικής κατηγορίας και εθνοτικής κοινότητας, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι οι Σλαβόφωνοι της σύγχρονης γεωγραφικής Μακεδονίας αποτελούσαν μια εθνοτική κατηγορία. Πρόκειται για πληθυσμούς που μπορούν να θεωρούνται ως πολιτισμικές συνομαδώσεις, αλλά χωρίς σαφή αίσθηση αυτοσυνειδησίας και συλλογικότητας. Λείπει ο μύθος της κοινής καταγωγής, οι κοινές ιστορικές μνήμες, η αίσθηση της αλληλεγγύης και η πρόσδεση σε μια σαφώς προσδιορισμένη πατρίδα.

Σε ότι αφορά την σύγχρονη γεωγραφική Μακεδονία δυστυχώς σε αυτό τον τομέα επικράτησε η Βουλγαρική άποψη του 19ου αιώνα όπου τα σύνορα τους είναι αυτά όπως εκφράζονται σήμερα από τους Σλάβους της FYROM με τους αλυτρωτικούς χάρτες της «μεγάλης Μακεδονίας».

Τελευταίο άφησα την λέξη «Σκοπιανός».
Δεν κατάφερα να βρω από πού ξεκίνησε αυτή η λέξη. Υποθέτω ότι μάλλον ξεκίνησε από τον Ανδριώτη το 1961 όπου αναφερόταν συχνά στα πονήματα του στους «Σλάβους των Σκοπίων».
Εμείς την χρησιμοποιούμε πολλές φορές σαν αντίδραση στην αλυτρωτική συμπεριφορά των Σλάβων γειτόνων.

Εάν είναι δικαιολογημένη ή όχι το αφήνω στην κρίση του καθένα.

=========================================================


[1] - «Ελληνικό κράτος και μακεδονικές ταυτότητες» στο "Μακεδονικές Ταυτότητες στον χρόνο"των εκδόσεων Πατάκη ,2008
[2] - «Ταυτότητες, διπλωματία, πολιτικοί και στρατιωτικοί συ­σχετισμοί: Η περίπτωση των Σλαβόφωνων στην Ελλάδα (1919-1949)» στο «Μακεδονικές Ταυτότητεςστον χρόνο » των εκδόσεων Πατάκη ,2008[3] - «Κομιντέρν και Μακεδονικό Ζήτημα» των Αλέξανδρου Δάγκα και Γιώργου Λεοντιάδη των εκδόσεων επίκεντρο ,2008
[4] – «Αρχαίος ελληνικός φυλετισμός καί νεοελληνικός εθνικισμός» του Μιχαήλ Μπακαούκα στο περιοδικό Νέα Κοινωνιολογία, τεύχος 41, εκδόσεις Παπαζήση.
[5] - «Λεηλασία Φρονημάτων», 1995
[6] - «Αγώνες στον Ελληνικό Βορρά», 2007
[7] - «Εθνική ταυτότητα», 2000