Ο αριθμός των Σλαβομακεδόνων αποσχιστών ανταρτών που διέφυγαν στην Γιουγκοσλαβία σύμφωνα με τους ιστορικούς της FYROM.

Του Καθ. Ιάκωβου Μιχαηλίδη*

Οι κομμουνιστές αντάρτες, περίπου 60-70 χιλιάδες, εξαιρουμένων των 28 χιλιάδων παιδιών του «παιδομαζώματος», βρήκαν προσωρινό καταφύγιο κυρίως στην Αλβανία, στο Μπουρέλι και το Ελμπασάν, και δευτερευόντως στην Μπερκόβιτσα της Βουλγαρίας. Ορισμένοι επίσης κατέφυγαν στα γιουγκοσλαβικά εδάφη, παρά τον αποκλεισμό της μεθορίου από γιουγκοσλαβικής πλευράς. Για τους ηττημένους κομμουνιστές τα αλβανικά και τα βουλγαρικά εδάφη αποδείχθηκαν ο πρώτος από τους σταθμούς μιας οδύσσειας που επρόκειτο να ακολουθήσει. Πολύ σύντομα η κομμουνιστική ηγεσία φρόντισε για τη μεταφορά τους σε άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Γύρω στους 16.500 αντάρτες μεταφέρθηκαν στη Σοβιετική Ένωση, 13.500 στην Τσεχοσλοβακία, 9.000 στην Πολωνία, 5.500 στη Ρουμανία, 2.000 στην Ανατολική Γερμανία, ενώ 9.000 παρέμειναν στη Βουλγαρία και κάποιοι στη Γιουγκοσλαβία.

Μεταξύ των ανταρτών που διέφυγαν σε ανατολικές χώρες ήταν και σημαντικός αριθμός Σλαβομακεδόνων, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους επάνδρωναν τα τμήματα του....
 «Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου» (στο εξής ΝΟΦ), που είχαν πολεμήσει στο πλευρό των δυνάμεων του ΔΣΕ. Σλαβομακεδόνες ήταν κατά βάση οι κομμουνιστές αντάρτες που κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και κυρίως στη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΛΔΜ). Ο προορισμός δεν τους ήταν βέβαια άγνωστος. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '40 σλαβομακεδόνες αντάρτες πηγαινοέρχονταν στα Σκόπια στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΚΚΕ με το Κομμουνιστικό Κόμμα Μακεδονίας (ΚΚΜ). Στα μέσα του 1944 για παράδειγμα ο Ναούμ Πέγιωφ, εκ των επιφανών στελεχών του «Σλαβομακεδονικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου» (στο εξής ΣΝΟΦ), επικεφαλής μικρής ομάδας (80 περίπου ατόμων) σλαβομακεδόνων Σνοφιτών που επιδίωκαν την απόσχιση της ελληνικής Μακεδονίας, ήρθε σε ρήξη με την ηγεσία της οργάνωσης και αναγκάστηκε, για να μη συλληφθεί από τους άνδρες του ΕΛΑΣ, να καταφύγει στη Γιουγκοσλαβία. Ακολούθησε το φθινόπωρο του ίδιου έτους ο Ηλίας Δημάκης, γνωστότερος ως «Γκότσε», ο οποίος, επικεφαλής τάγματος 500 περίπου ανδρών που ανήκαν στο 28ο Σύνταγμα, τμήμα της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, συγκρούστηκε με τους ανωτέρους του και ακολουθώντας το παράδειγμα του Πέγιωφ διέφυγε κι αυτός στη ΛΔΜ. Μετά τα Δεκεμβριανά, στη διάρκεια του 1945, η διαρροή των Σλαβομακεδόνων προς τις γειτονικές χώρες διογκώθηκε. Στα τέλη του 1945 ο αριθμός των σλαβομακεδόνων προσφύγων από την Ελλάδα στη ΛΔΜ ανήλθε σε 8.500 χιλιάδες άτομα περίπου, που ήταν κατανεμημένα ως εξής:

<><><><><> 

Περιοχή		Άνδρες	Γυναίκες			Παιδιά		Σύνολο
Σκόπια		177	54			39		270
Τίτο Βέλες		185	151			207		543
Νεγκότινο		142	106			184		432
Γευγελή		145	103			103		351
Μοναστήρι		1.000	350			600		1.950
Πέτροβετς		112	128			165		405
Καβαντάρτσι		85	84			139		308
Στρώμνιτσα		180	172			170		522
Ράντοβιτς		103	95			144		342
Σφέτι Νικόλα		115	125			180		420
Στιπ		125	128			172		425
Κότσανι		100	95			142		337
Κουμάνοβο		70	53			65		188
Μάζαρι	65			90	66		221
Τσάρεβο	17			16	23		56
Τέτοβο	4			4	1		9
Περλεπές	160			155	265		580
Κρούσοβο	92			76	111		279
Περιοχή Μοναστηρίου	420			220	340		980
Βίνιτσα	27			26	33		86
Σύνολο	3.328			2.186	3.150		8.664

Σύμφωνα επίσης με σλαβομακεδονικές πηγές, από το Μάρτιο του 1945 έως τα τέλη του 1946 στη ΛΔΜ κατέφυγαν περίπου 20 χιλιάδες Σλαβομακεδόνες από την Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς μάλιστα (γύρω στα 6 χιλιάδες άτομα) είχαν βρει προσωρινό καταφύγιο στη Βουλγαρία και, μέσω των βουλγαρογιουγκοσλαβικών συνόρων, έφταναν τώρα στη Στρώμνιτσα, από όπου διοχετεύονταν στο εσωτερικό της ΛΔΜ.

Οι πρώτοι αυτοί σλαβομακεδόνες φυγάδες και πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν πολύ ευνοϊκά από την ηγεσία και το λαό στη ΛΔΜ. Πολλοί από αυτούς τοποθετήθηκαν σε διάφορες δουλειές, ενώ αρκετοί ήταν και όσοι εντάχθηκαν στον τοπικό στρατό των παρτιζάνων και επέστρεψαν στην ελληνική Μακεδονία για να συνεχίσουν, υπό τη σημαία του ΚΚΜ, τον αγώνα τους. Εκείνο πάντως που μπορεί κανείς να παρατηρήσει με σχετική ασφάλεια για τους σλαβομακεδόνες φυγάδες και πρόσφυγες στη ΛΔΜ την περίοδο 1944-1949 είναι ότι η απομάκρυνση τους βορείως των συνόρων της ελληνικής επικράτειας είχε κατά βάση χαρακτήρα προσωρινό. Αποσκοπούσε αφενός στην αναζήτηση ασφαλούς καταφυγίου, όταν εντείνονταν οι επιθέσεις του εθνικού στρατού εναντίον τους, και αφετέρου στην εξεύρεση βάσης σχεδιασμού, ανεφοδιασμού και εξόρμησης για τις μελλοντικές επιχειρήσεις στο έδαφος της ελληνικής Μακε­δονίας. Αντίθετα, μετά το δραματικό τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, η καταφυγή στα γιουγκοσλαβικά εδάφη αποδείχθηκε για τους περισσό­τερους σλαβομακεδόνες αντάρτες ως η πλέον ενδεδειγμένη, αναγκαστι­κή και μόνιμη επιλογή τους.

Συνολικά υπολογίζεται πως 25-30 χιλιάδες Σλαβομακεδόνες περίπου, εξαιρουμένων πάντοτε των απαχθέντων παιδιών, βρίσκονταν στα τέλη του 1949 στη Γιουγκοσλαβία (περίπου 20 χιλιάδες άτομα), στη Βουλγαρία και την Αλβανία. Ο αριθμός αυτός προκύπτει, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια, από ανέκδοτα στοιχεία των οργανώσεων των σλαβομακεδόνων προσφύγων στη Γιουγκοσλαβία, αφού έως σήμερα, σε αντίθεση με το φαινόμενο της προσφυγιάς στις υπόλοιπες ανατολικές χώρες, που έχει διερευνηθεί εξονυχιστικά από γιουγκοσλάβους (κατά τεκμήριο σλαβομακεδόνες) ιστορικούς, είναι εντυπωσιακή η ανυπαρξία επιστημονικών μελετών από τους ίδιους για το ζήτημα αυτό στη χώρα τους. Σύμφωνα λοιπόν με τους σλαβομακεδόνες ιστορικούς, ο αριθμός των κομμουνιστών φυγάδων και ο αριθμός των Σλαβομακεδόνων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, πλην της Γιουγκοσλαβίας, κατανεμήθηκε ως εξής:

Χώρα	Σύνολο	Έλληνες	Σλαβομακεδόνες
Ρουμανία	9.100	5.100	4.000
Τσεχοσλοβακία	11.941		3.800
Πολωνία	11.475	5.969	5.479
Ουγγαρία	7.676	4.357	3.299
Σοβιετική Ένωση	11.997		2.954
Βουλγαρία	3.210		103
Γιουγκοσλαβία
Σύνολο	55.981		19.912

Η απομάκρυνση των σλαβομακεδόνων ανταρτών από την Ελλάδα ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την ερήμωση πολλών χωριών στις περιοχές Φλώρινας, Καστοριάς και Αλμωπίας. Σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς, από τους 7.663 κατοίκους της περιοχής των Πρεσπών το 1940, είχαν απομείνει μόλις 1.319 μία δεκαετία αργότερα.  Ακόμη, σύμφωνα με την απογραφή του 1951, είχαν ερημωθεί 46 χωριά στις περιοχές Φλώρινας, Καστοριάς και Αριδαίας. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί πως, με βάση το ψήφισμα ΛΓ', οι φυγάδες αντάρτες απώλεσαν την ελληνική ιθαγένεια, ενώ δημεύθηκαν οι περιουσίες τους.  Σύμφωνα με τους υπολογισμούς σλαβομακεδόνων ιστορικών, την περίοδο 1947-1963, 22.226 άτομα, εκ των οποίων περίπου 15 χιλιάδες Σλαβομακεδόνες, έχασαν την ελληνική ιθαγένεια.

*Απόσπασμα από το άρθρο με τον τίτλο «Σλαβομακεδόνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Γιουγκοσλαβική Μακεδονία», το οποίο είναι δημοσιευμένο στο συλλογικό βιβλίο «Πρόσφυγες στα Βαλκάνια, Μνήμη και ενσωμάτωση» των εκδόσεων «Πατάκη» και «Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα». Παραπομπές, πρωτογενείς πηγές αλλά και η συνέχεια του άρθρου στο βιβλίο.