Η Γερμανική στολή στη ναφθαλίνη. Επιβιώσεις του δοσιλογισμού στη Μακεδονία, 1945-1974

"Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη" πραγματεύεται το ζήτημα της συνεργασίας, όταν πλέον ο κατακτητής είχε εγκαταλείψει τη χώρα, αφήνοντας πίσω την πλειονότητα όσων για διάφορους λόγους συμπαρατάχθηκαν μαζί του και υποβοήθησαν το έργο του στο διάστημα που μεσουρανούσε στο ευρωπαϊκό στρατιωτικό στερέωμα. Η απελευθέρωση της Ελλάδας σήμανε την αρχή του τέλους για τους κάθε λογής συνεργάτες και συνοδοιπόρους του Γ΄ Ράιχ, δεδομένου πως η μέχρι τότε παρουσία των κατακτητών αφενός "νομιμοποιούσε" το ρόλο τους και αφετέρου τους άφηνε ευρέα περιθώρια δράσης, προστατευμένης πάντοτε από τη δύναμη πυρός των γερμανικών όπλων.

Τι απέγιναν λοιπόν όλοι εκείνοι που έως τότε είχαν επιλέξει να αντιπαρατεθούν με τους συμπατριώτες τους και όχι με τους εισβολείς, όταν έπαψε να υφίσταται αυτή η πολεμική ομπρέλα προστασίας και οι Έλληνες ανέκτησαν τον έλεγχο της χώρας και της ζωής τους;

Ποια στάση έλαβε η ελεύθερη πλέον πολιτεία ενώπιον του μείζονος δοσιλογικού φαινομένου, σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου, κολάζοντας τις πράξεις που θα αποδεικνύονταν εθνικά ανακόλουθες;

Η δικαιοσύνη αποδόθηκε τελικά ή η γερμανική στολή εξακολούθησε να στοιχειώνει τον πολιτικοκοινωνικό βίο της χώρας για τις επόμενες δεκαετίες, επιτρέποντας στις οσμές του παρελθόντος να αναδύονται ακόμη από το χρονοντούλαπο της ιστορίας;

Εβδομήντα χρόνια πριν, έξι μέρες μετά την παράδοσή του στον γερμανικό στρατό Κατοχής, ο...

 στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου σχημάτιζε στις 29 Απριλίου 1941 την πρώτη από τις τρεις κυβερνήσεις-ανδρείκελα των Ναζί που θα γνώριζε η Ελλάδα ως την απελευθέρωση. Στη «Νέα Τάξη Πραγμάτων» που έφερνε το υποτιθέμενα «χιλιόχρονο Ράιχ» κάποιοι βρήκαν ότι απαιτούνταν προσαρμογή, συνεργασία και καλή διάθεση.

Όχι ότι η Ελλάδα πρωτοτύπησε. Η δικαιολογία του κινηματογραφικού «μαυροκουκουλάκη» Αρτέμη Μάτσα «οι Γερμανοί είναι φίλοι μας. Είναι πιο δυνατοί από

Οι μύθοι που ο Δορδανάς ξεδιαλύνει είναι πολλοί. Ο δοσιλογισμός δεν υπήρξε ούτε αμελητέου μεγέθους ούτε περιορισμένης έκτασης φαινόμενο. Στα Τάγματα Ασφαλείας, σε σχηματισμούς όπως το εθελοντικό σώμα του Γεώργιου Πούλου ή η «Πανελλήνια Οργάνωσις Εθνικιστικών Ταγμάτων» του Αντώνιου Βήχου, εντάχθηκαν χιλιάδες οι οποίοι ακόμη και το 1943, έτος ίδρυσής τους, πόνταραν στην κατίσχυση της γερμανικής Νέας Τάξης.

μας» υιοθετήθηκε από περίπου 300.000 Γάλλους, 300.000 Βέλγους και 90.000 Νορβηγούς, σύμφωνα με στοιχεία των μεταπολεμικών δικών. Μια ιδέα για το γιατί μόνο 2.225 Έλληνες πέρασαν από τα Ειδικά Δοσιλογικά Δικαστήρια και για το ποια υπήρξε η εν συνεχεία πολιτεία τους αποκτά κανείς από την έρευνα του ιστορικού Στράτου Ν. Δορδανά στο βιβλίο Η Γερμανική στολή στη ναφθαλίνη. Επιβιώσεις του δοσιλογισμού στη Μακεδονία, 1945-1974 (Εστία, 2011).

Η μεταπολεμική αποκατάσταση των περισσότερων από αυτούς δεν υπήρξε συνειδητή πράξη συμφιλίωσης, αλλά αποτέλεσμα πολιτικής επιλογής. Στη συγκυρία του Εμφυλίου θεωρήθηκε ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν «χρήσιμα σκεύη εις την ελευθέρα κοινωνία» (σ. 195). Τέτοια «σκεύη» ήταν μεταξύ άλλων ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, συναρχηγός του «Εθνικού Ελληνικού Στρατού» με τον οποίο είχε προβεί σε κοινές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις με τον γερμανικό στρατό, βουλευτής από το 1946 ως το 1964 ή ο διαφυγών στη Γερμανία με τη Βέρμαχτ και καταδικασμένος σε θάνατο για δοσιλογισμό Ξενοφών Γιοσμάς, ο οποίος εξέτισε μόλις πέντε έτη από την ποινή του προτού επανακάμψει στη Θεσσαλονίκη και καταστεί διάσημος το 1963 ως αρχηγός παρακρατικής οργάνωσης, ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη.

Τέλος, η επικρατέστερη «τεχνική επιβίωσης» που ακολούθησαν οι πρώην συνεργάτες δεν ήταν η συσκότιση του παρελθόντος τους, αλλά η ανασημασιοδότησή του. Η διολίσθηση στην εμφύλια σύγκρουση επέτρεψε την εκ των υστέρων κατασκευή του προτύπου «ενός άλλου αγωνιστή, που ελάχιστα ως καθόλου είχε σχέση με την αντίσταση εναντίον των κατακτητών αλλά πρωτίστως με την “αντίσταση” εναντίον του εσωτερικού εχθρού» (σ. 368).

Μεταθέτοντας έντεχνα το διακύβευμα της Κατοχής από την αντίσταση στον αντικομμουνισμό οι δοσίλογοι μετατράπηκαν σε «εθνικόφρονες δοσίλογους», σβήνοντας το δεύτερο συνθετικό αναβαπτίστηκαν σε σκέτους «εθνικόφρονες», η γερμανική στολή μπήκε στη ναφθαλίνη, όσοι τη φόρεσαν ενσωματώθηκαν γρήγορα σε διάφορες αποχρώσεις της δεξιάς παράταξης. Και το μόνο καταβληθέν αντίτιμο από τότε και στο εξής ήταν ένα κάποιο low profile – για τον πρότερο ανέντιμο βίο τους.

Πηγές:Το οπισθόφυλλο του βιβλίου και βιβλιοκρτική του Βήματος.