Η ενδιάμεση συμφωνία Ν. Υόρκης (1995) και θέματα ταυτότητας

Πολλές φορές από αυτό το διαδικτυακό βήμα έχω υποστηρίξει, ότι ένα από τα εγκληματικά λάθη της Ελλάδας είναι η ανεκδιήγητη «Ενδιάμεση Συμφωνία» του 1995. Ο λόγος είναι ότι εκτός του ότι  είχαμε πισωγύρισμα σε σχέση με αυτήν των Vance-Owen (1993), ήταν ότι οι ΗΠΑ και τα Σκόπια παγίδευσαν την Ελλάδα στο παιχνίδι του «κυλιόμενου χρόνου». Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την σταδιακή αποτελμάτωση των συνομιλιών μιας και τα Σκόπια ουδέποτε είχαν και ούτε θα έχουν καλή θέληση για την επίλυση του προβλήματος, τις 100 αναγνωρίσεις του συνταγματικού ονόματος και πάνω από όλα η επικράτηση στην υφήλιο του ονόματος «Macedonia». Στα χέρια μου λοιπόν, έπεσε μία προφητική ομιλία του Δρ. Ευάγγελου Κωφού, όπου αναλύει όλα αυτά και  δυστυχώς επιβεβαίωσε τις προβλέψεις του. Η ομιλία αυτή έχει ως θέμα το «Μακεδονικό» και έλαβε χώρα την 23-2-1996 στην αίθουσα του Hellenic Centre του Λονδίνου και την οργάνωσε η «Ένωση Μακεδόνων Μ. Βρετανίας». Ένα από τα θέματα λοιπόν που ανέλυσε ο Δρ Κωφός ήταν η «Ενδιάμεση Συμφωνία» του 1995,  και η οποία αξίζει να διαβαστεί:

Το Σεπτέμβριο 1995, κάτω από την ασφυκτική εξέλιξη των γεγονότων  στην Κράινα και τη Βοσνία και ενόψη της Συνδιάσκεψης του Dayton, Αθήνα και Σκόπια υπέγραψαν στη Νέα Υόρκη,  υπό την άμεση εποπτεία του Vance, αλλά στην ουσία  υπό την πιο αποτελεσματική παρασκηνιακή πίεση του Χόλμπρουκ, τη γνωστή ως "Ενδιάμεση Συμφωνία" (το ορθότερο θα ήταν την "Ημιτελή Συμφωνία").

Κύριο χαρακτηριστικό της συμφωνίας αυτής είναι ότι τα δύο μέρη απέρριψαν τα "βαρίδια" που τα ίδια είχαν επισωρεύσει στις εκατέρωθεν θέσεις τους. Η FYROM εγκατέλειψε τον "Ήλιο της Βεργίνας", αντικαθιστώντας τη σημαία της με ήλιο μάλλον  απω-ανατολικής προέλευσης, ενώ παράλληλα προέβη σε νομική δεσμευτική ερμηνεία για τα επιλήψιμα άρθρα του Συντάγματος της, στη βάση αντίστοιχου κείμενου που είχε συμφωνηθεί και στο Μνημόνιο Vance-Owen του 1993. Η Ελλάδα εγκατέλειψε το εμπάργκο και δεσμεύτηκε να παράσχει πλείστες όσες διευκολύνσεις οικονομικής και πολιτικής φύσης, ενώ ταυτόχρονα αναγνώριζε τη γειτονική χώρα.

Ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το γεγονός ότι, με εξαίρεση τον "Ήλιο της Βεργίνας", στην Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995, δεν υπήρξε πρόνοια και για τα τόσο ζωτικά θέματα  ταυτότητας που αποτελούσαν το πυρήνα της διένεξης. Δυστυχώς, είτε από αβλεψία   είτε από άγνοια των Ελλήνων χειριστών της διαπραγμάτευσης - που δεν είχαν γνώση των προηγουμένων διαβουλεύσεων - έμειναν έξω από τη συμφωνία αυτή σημαντικά σημεία αυτού του τομέα τα οποία όμως είχε καλύψει επαρκώς το Μνημόνιο Vance-Owen. Είναι κι αυτό δείγμα ότι η διαπραγμάτευση σε θέματα ταυτότητας, είναι ιδιαίτερα σύνθετη κι απαιτεί εξειδίκευση που δεν την είχε η ολιγάριθμη ομάδα που χειρίστηκε εν κρυπτώ τη συμφωνία της Νέας Υόρκης.

Βέβαια, το ουσιώδες μειονέκτημα της συμφωνίας είναι ότι δε συμπεριέλαβε το θέμα της ονομασίας του κράτους. Ο τότε Πρωθυπουργός της Κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ αλλά και ο Υπουργός του επί των Εξωτερικών, διαβεβαίωναν τον ελληνικό λαό ότι σύντομα θα ρυθμιζόταν και το θέμα αυτό. Από την πλευρά του, ο λαός απαυδισμένος από την τετραετή ταλαιπωρία, ήταν έτοιμος να δώσει την αιτούμενη χρονική ανοχή. Όσοι όμως είχαν παρακολουθήσει από κοντά τα θέματα συνειδητοποιούσαν ότι η κυβερνητική αισιοδοξία ήταν εξωπραγματική. Γιαυτό, στη πρώτη δημόσια αρθρογραφία μου μετά την αποχώρηση μου από το Υπουργείο Εξωτερικών, σημείωνα ("Το Βήμα" 24.9.1995):

"Είχα συγκρατήσει ότι ο Πρόεδρος της FYROM είχε - ορθά - ζήτησα να συμπεριληφθεί και το όνομα στις διαπραγματεύσεις.[αρχές 1995] Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, κατά δήλωση του, ήταν αυτός που ζήτησε την εξαίρεση του ονόματος, διαμορφώνοντας έτσι το "μικρό πακέτο". Μεγάλη απόφαση. Με τεράστιο ιστορικό κόστος, αν γρήγορα δεν επέλθει ικανοποιητική συμφωνία στο όνομα και κατ'επέκταση στο θέμα ταυτότητας".

Ήδη έχουν περάσει μήνες και θα πλησιάσουμε και την πρώτη επέτειο υπογραφής της Συμφωνίας. Κατά σοβαρές δημοσιογραφικές πηγές "λύση" αναμένεται μετά το τέλος του προσεχούς Αυγούστου. Αν αληθεύουν τα ξαφνικά διευρυνθέντα περιθώρια, τότε μήπως θα πρέπει να καταφύγουμε στην επίκαιρη λαϊκή ρήση: "καλά κρασιά";

Είναι πάντως περίεργο πώς οι πολιτικοί υπεύθυνοι - ο τότε Πρωθυπουργός και ο τότε Υπουργός Εξωτερικών, αλλά και οι άμεσοι διπλωμάτες σύμβουλοι τους δεν είδαν (εκτός αν οι τελευταίοι είδαν και εσιώπησαν ή περιορίστηκαν σε επισημάνσεις "εκ καθήκοντος"), ότι ήταν μοναδική ευκαιρία να λυθεί ταυτόχρονα και το θέμα του ονόματος. Ήταν η πρώτη φορά που επάγονταν οι Αμερικανοί για λύση. Και είδαμε στο Dayton πως κατάφεραν να επιβάλουν τις απόψεις τους σε πολύ δυσκολότερα ζητήματα. Μια ευκαιρία που αφήσαμε να χαθεί. Γιατί;

Δυστυχώς στη Νέα Υόρκη όχι πρόοδος δε σημειώθηκε στο όνομα, αλλά οπισθοδρόμηση. Παρόλο που η επίσημη - προσωρινή - ονομασία του γειτονικού κράτους στον ΟΗΕ είναι FYROM, κατάφεραν οι συνομιλητές μας να αποφύγουν οποιαδήποτε σύνδεση μ'αυτό, παρόλο που η διαπραγμάτευση διεξαγόταν στα πλαίσια του ΟΗΕ, κατ' εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το αποτέλεσμα ήταν να εξευρεθεί μια πρωτοφανής φόρμουλα, σύμφωνα με την οποία οι δύο χώρες δε μνημονεύονται πουθενά. Δύο Υπουργοί Εξωτερικών, οι κ.κ. Κ. Παπούλιας και Στ. Τσερβενκόφσκι υπογράφουν διεθνές κείμενο ιδιαίτερης βαρύτητας ως εκπρόσωποι, αντίστοιχα, του "Μέρους του Πρώτου Μέρους" και του "Μέρους του Δεύτερου Μέρους". Παράλληλα, η ελληνική πλευρά αναγνώριζα το γειτονικό κράτος "με το προσωρινό όνομα της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και για το διάστημα που εκκρεμεί η διευθέτηση της διαφοράς που έχει προκύψει σε ό,τι αφορά το όνομα του κράτους". Είναι προφανές ότι η διατύπωση αυτή βρίσκεται σε πλήρη δυσαρμονία μ'αυτό που καθημερινά και επί δύο μερί που χρόνια δεν έπαυε να δηλώνει από τηλεοράσεως ο αρμόδιος επί του Τύπου Υπουργός, περί "παραγώγων "κτλ. Και επιπλέον, καθώς οι δύο συμβαλλόμενοι δήλωναν ότι έχουν διαφορετικές θέσεις στο όνομα, η ελληνική πλευρά διέπραξε το μεγάλο διαπραγματευτικό ολίσθημα να δεσμευθεί με κείμενο στο οποίο αναφέρεται ότι:

"Τα Μέρη θα συνεργαστούν με στόχο να διευκολύνουν τις αμοιβαίες σχέσεις τους παρά τις θέσεις τους σε ό,τι αφορά το όνομα του Μέρους του Δευτέρου Μέρους...(και) θα προχωρήσουν σε πρακτικά μέτρα κατά τρόπο ώστε το όνομα του Μέρους του Δευτέρου Μέρους να μην παρεμβαίνει ή να ανακόπτει το νόμιμο εμπόριο και τις οικονομικές σχέσεις μεταξύ του Μέρους του Δευτέρου Μέρους και Τρίτων Μερών".

Πίσω από την "αθώα" αυτή διατύπωση για χάρη οικονομικών κυρίως συναλλαγών, οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης των Σκοπίων πέτυχαν ν'αποδεχθεί η ελληνική πλευρά για όλες τις μεταξύ τους δοσοληψίες να χρησιμοποιούν τα Σκόπια το συνταγματικό όνομα "Δημοκρατία της Μακεδονίας", κι όχι το υποτιθέμενο προσωρινό διεθνές FYROM. Όπως φάνηκε στις επιμέρους τεχνικές συμφωνίες που ακολούθησαν, η Ελληνική Κυβέρνηση δεσμεύθηκε να μη φέρει καμία αντίρρηση και να αποδέχεται κάθε έγγραφο, αλληλογραφία κλπ. στο "συνταγματικό" όνομα. Μόνο κατά την κοινοποίηση από τις αποδέκτριες ελληνικές αρχές των εν λόγω εγγράφων προς το εσωτερικό της χώρας - προς ιδιώτες αλλά και άλλες ελληνικές κρατικές αρχές - αποφασίσθηκε να τοποθετείται σφραγίδα που να αναφέρει ότι η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει την ονομασία αυτή! Δηλαδή όλη η ιστορία ήταν πως να συσκοτισθεί προς τον ελληνικό λαό η υποχώρηση και ουσιαστικά η εγκατάλειψη του θέματος του ονόματος, και κατ'επέκταση όλου του πακέτου των ελληνικών αιτημάτων περί ταυτότητας, αφού η γειτονική επικράτεια πέτυχε στην ουσία και από την ελληνική Κυβέρνηση την αποδοχή ανόθευτης χρήση ς του μακεδονικού ονόματος.

Και το ερώτημα που ζητά απάντηση είναι: Πώς κανείς από τους εντεταλμένους τη διαπραγμάτευση δεν αντιλήφθηκε ότι με τον τρόπο αυτό υποσκάψαμε ακόμα και το προσωρινό όνομα FYROM;

Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ένα. Με την "Ενδιάμεση Συμφωνία" της Νέας Υόρκης όχι προώθηση του ζητήματος της ονομασίας δε σημειώθηκε, αλλά η Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ - πριν την ανάληψη της πρωθυπουργίας απο τον Κ. Σημίτη - συνέργησε και στην υπόσκαψη και του τελευταίου διαπραγματευτικού στοιχείου, δηλαδή της προσωρινής ονομασίας FYROM. Αν λοιπόν ακολουθήσουν νέες αναγνωρίσεις με το όνομα "Δημοκρατία Μακεδονίας", ή ακόμα και μετατοπίσεις από FYROM σε "Δημοκρατία Μακεδονίας", και αν επικρατήσει κλίμα ανενδοτισμού στα Σκόπια, ας μην ξαφνιασθεί κι ας μην κοπιάζει η ελληνική κοινή γνώμη, να ανεύρει το μίτο του μυστηρίου σε ξένες "συνωμοσίες"και σε ξένους δακτύλους".(Αυτό το απόσπασμα επιβεβαιώνει το Δρ Κωφό, 15 χρόνια μετά)

Επειδή δεν μπορώ να δεχθώ ότι υπάρχει Έλληνας - πολύ περισσότερο εκλεγμένος εκπρόσωπος του ελληνικού λαού - που να μπορεί να χαρακτηρισθεί "προδότης" στα εθνικά θέματα, οδηγούμαι στο απλό συμπέρασμα: ότι όλη αυτή η ιστορία περί τάχα "Ενδιάμεσης Συμφωνίας" είναι μια κακόγουστη σκηνοθεσία πάνω σε παλιό μοντέλο. Μπροστά στο φόβο του δήθεν πολιτικού κόστους, παραμένουμε υπερήφανοι, λεκτικά προσηλωμένοι στο δόγμα ότι  "εμείς δεν θα αναγνωρίσουμε ούτε Μακεδονία ούτε τα παράγωγα της". Ενώ έχουμε στην πράξη απλά κρύψει το κεφάλι στην άμμo…

Κάτω από αυτές τις συνθήκες θεωρώ ακόμη επίκαιρες τις επισημάνσεις μου στο "Βήμα" (24.9.1995):

"Μήπως τελικά η ταυτότητα και η εθνική κληρονομιά ενός λαού είναι πολύ  σοβαρά θέματα για αφεθούν στους πολιτικούς μας (μόνο);...

Είναι σε θέση η πολιτική ηγεσία του τόπον αυτού να συλλάβει την ουσία της διένεξης μας με τα Σκόπια;…

Πως όμως αυτή η ηγεσία  με λίγες εξαιρέσεις - θα μπορέσει ν'απαλλαγεί από τους μικροκομματικούς (και ίσως όχι τόσο μικρούς) υπολογισμούς, καθώς συνεχίζει να παίζει στο χρηματιστήριο ψήφων την ταυτότητα αυτού του λαού, ιδιαίτερα των Μακεδόνων μας;

Οι πρόσφατοι χειρισμοί και οι αντιδράσεις προκαλούν θλίψη και οργή…

Mία κίνηση πολιτών, προβληματισμένων, με γνώση αλλά και ευαισθησία, θα πρέπει να πάρα τις πρωτοβουλίες για να λυτρώσει αυτόν τον λαό από τις μυθοπλασίες και τις αγκυλώσεις που του επισώρευσαν κομματικές ή προσωπικές σκοπιμότητες και ανιστόρητοι μαξιμαλισμοί. Η ίδια προτροπή απευθύνεται και στην άλλη πλευρά [στα Σκόπια]. Αν και εκεί υπάρξουν ανάλογες φωνές, τότε ίσως τελικά διευκολυνθούν και οι πολιτικές ηγεσίες ν'απαλλαγούν από το άγχος του πολιτικού κόστους ή το κυνήγι του πολιτικού κέρδους".

Όσο ο ελληνικός λαός συνειδητοποιεί τι πραγματικά συνέβη στη Ν. Υόρκη, τόσο πιο επικίνδυνο προβάλλει το ενδεχόμενο ανακύκλωσης κρίσεων στο Μακεδονικό. Γιατί η ταυτότητα και η κληρονομιά ενός λαού δε μπορούν αντισταθμισθούν με την υπογραφή μερικών οικονομικών συμβολαίων.